Encyclopedia Macedonica , book 1 - [PDF Document] (2023)

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

1/835

MAKEDONSKA AKADEMIJA NA NAUKITE I UMETNOSTITE

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

2/835

MACEDONIAN ACADEMY OF SCIENCES AND ARTSLEXICOGRAPHICALCENTRE

1

AL

SKOPJE 2009

ENCYCLOPAEDIAMACEDONICA

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

3/835

MAKEDONSKA AKADEMIJA NA NAUKITE I UMETNOSTITELEKSIKOGRAFSKICENTAR

1

A Q

SKOPJE 2009

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

4/835

GLAVEN I ODGOVOREN REDAKTORakad. [emailprotected] RISTOVSKI

SOVET NA LEKSIKOGRAFSKIOT CENTARakad. Ilija Vaskov(pretsedatel), akad. Petar Hr. Ilievski , akad. VladoKambovski,

akad. Blagoj Popov , akad. Gane Todorovski

GLAVNA REDAKCIJAakad. Ilija Vaskov (od 12. H 2006) (akad. \or|iFilipovski do 12. H 2006) ,

akad. Vlado Kambovski (od 11. XI 2006) (akad. Cvetan Grozdanovdo 8. II 2006) ,akad. Blagoj Popov , akad. Bla`e Ristovski (glavenredaktor) , akad. Gane Todorovski

prof. d-r Simo Mladenovski (nau~en sekretar)

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

5/835

PREDGOVOR

Pojavata na prvata Makedonska enciklopedija e istoriski ~in. Sonea Re-publika Makedonija vleguva vo redot na zemjite i narodite{to sozdale enciklo-pediska sinteza na svoeto minato i na svojatasovremenost, na ona {to bilo iliostanalo po nejziniot civilizaciskipat. Toa e nau~no fundirano ogledalo nageneraciite i nasovremenicite {to gi reflektira soznanijata samo za ovieprostori odpraistorijata do deneska. So toa sovremenata makedonska nau~namislase obiduva sublimirano da gi pretstavi razvojnite epohi, periodi,podra~jai struki i da go formulira sopstvenoto gledi{te vrzmakedonskite rabotivoop{to.

So decenii vo Skopje postoe{e Redakcija na Enciklopedijata naJugoslavijaza Makedonija. Izlegoa samo prvite dva toma odEnciklopedija na Jugoslavija.Izdanie na makedonski jazik (Zagreb,1983 i 1985). Vo niv zainteresiraniot ko-risnik te{ko }e mo`e da jasogleda celosta i seopfatnosta na Makedonija. A vostranskiteenciklopedii, osobeno vo enciklopediskite izdanija nasosedite,premnogu se skromni, izme{ani i izobli~eni selektiranitefakti i argumenti

za Makedonija i Makedoncite za da se sfati i da se prifativistinata # za ve-kovniot kompleks na Makedonskoto pra{awe#.Makedonskata enciklopedistika u{te e vo svojot zarodi{. Voposlednive de-

cenii se pojavija pove}e individualni pe~ateni i elektronskiobidi za parcijalnoleksikonsko pretstavuvawe na oddelni oblasti istruki. Od institucionalnite pe-~ateni leksikonski izdanija trebada se spomnat Makedonskiot istoriski re~nik #(2000) na Institutotza nacionalna istorija vo Skopje i Re~nikot na narodnatami-tologija na Makedoncite #(2000) na Institutot za staroslovenskakultura vo Prilep,a sli~en e i obidot na MI-AN vo Skopje sopublikacijata Li~nosti od Makedonija #(2002). Prv poseriozenenciklopedisti~ki potfat napravi KnigoizdatelstvotoDetska radost voSkopje so izdavaweto na pettomnata Makedonska enciklopedi-

ja za deca

(1990), a od prevodnata produkcija (so makedonski priop{tuvawa)zaslu`uvavnimanie skratenata verzija na Britanika. Enciklopediskire~nik (1 10,2005 2006) naToper MPN vo Skopje. Me|utoa,najambiciozna se pretstavi ~etiri-tomnata MI-ANova enciklopedijaop{ta i makedonska # (2006), pod redakcija naJovan Pavlovski, vokoja nekolku iljadi odrednici se odnesuvaat na Makedonijavonejzinite istoriski, geografski i etni~ki granici #.

Prvata inicijativa za podgotovka na nacionalna enciklopedija voMake-donskata akademija na naukite i umetnostite e pokrenata odOdborot za nau~noistra-`uva~ka rabota i umetni~ki istra`uvawa (27.VI1994). Po izvesni novi inicijati-vi, Pretsedatelstvoto na MANU na23. IX1999 god. ja prifa}a idejata, formiraInicijativen odbor izapo~nuvaat podgotovkite za sozdavawe administrativno-pravnipretpostavki za realizacijata. Vo slednata godina e osnovanLeksikograf-skiot centar i se napraveni postapkite za izbor nanegovite organi i tela. Naskoroe sostavena i Glavnata redakcija naMakedonskata enciklopedija (od pretstavni-ci na pette oddelenija naMANU) i postepeno se oformuva {iroka redakcija od

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

6/835

redovite na ~lenovite na Akademijata, od Univerzitetot i ododdelni nau~ni in-stituti od raznite oblasti i struki.

Pravnite akti za strukturata i rabotata vrz Makedonskataenciklopedi- ja Pretsedatelstvoto na MANU gi donesuva na 25. VI2002god. Zamislata be{eda se podgotvi pove}etomna nacionalna (a neop{ta) enciklopedija. Se uvide de-ka sredstvata od Nau~niot fond naMANU ne mo`at da gi pokrijat narasnatitepotrebi. Zatoa, na 28.VI2005 god., Glavnata redakcija dones e re{enie da se pod-gotvikratka Makedonska enciklopedija , a re~isi podgotveniot prv tom odpo-ve}etomnata da pri~eka poblagoprijatni uslovi. Na 22. XI2005god. Glavnata re-dakcija go usvoi skrateniot azbu~nik i sodobienite namenski sredstva od Vladatana RM ja zapo~narealizacijata.

Kratkata Makedonska enciklopedija nema pretenzii da bide pokaz iprikazna celokupniot ivot i razvitok vo Makedonija, da bideinventar na site istoris-ki, kulturni i op{testveno-politi~kinastani, sostojbi, li~nosti, pojavi i pro- javi. No taa pretendirada stane po~etna objektivna integralna informacija zanas i zana{ata zemja i da go skenira makedonskoto gledi{te za kulturnoto ina-

cionalno-politi~koto minato i za na{ata tranziciska sega{nost.Taa treba dastane prv doma{en prira~nik za podobro samozapoznavawei kompetentna osnov-na informacija za stranskiot korisnik, bezinfiltracija na ideolo{ki i dnevno-politi~ki aktualizacii, bezmegalomanski i megalofilski mitologizacii i bezvozbuduvawenacionalno-politi~ki istoriski i sovremeni antagonizmi. Vo neanemacrni i beli likovi, nastani i procesi. Makedonskiot gra|anin ime|unarod-nata zainteresirana javnost mo`at da najdat sublimiraniegzaktni odgovori zaelementarnite pra{awa od makedonskatageografija, istorija, etnografija, jazik,literatura, kultura,ekonomija, sport itn., informacii za vekovnite borbi, vos-tanija iprogrami za kulturno-nacionalna i dr`avnosna afirmacija. Vo neasereflektiraat vo opredelena forma re~isi site nau~ni oblasti istruki, site

pozna~ajni pojavi i procesi {to nastanale ili se odrazile vomileniumskiot civi-lizaciski razvoen tek na prostorot vo Makedonijaili vo vrska so nea, so akcentna odrednicite za trajnite vrednostivo kulturata na ovaa po~va.

Redakcijata nastojuva{e po mo`nost srazmerno da gi zastapiraznite discip-lini i struki i od op{testvenite i od prirodnitenauki. Istovremeno, taa esvesna deka, i pokraj streme`ot za {topoobjektiven kriterium pri izborot iobrabotkata na odrednicite, tojvo krajna linija sekoga{ ostanuva individualen,avtorski, pa zatoavo stesnetiot obem na ova izdanie e mo`no i zna~ajnili~nosti,nastani i pojavi da ne se pretstaveni ili da ne sesoodvetno tretirani. Pritoa,Redakcijata be{e ograni~ena i prisobirot i izborot na ilustrativniot materi- jal. Obemot nalaga{emnogu li~nosti, nastani i sostojbi da ostanat bez soodvet-nolikovno-grafi~ko oblikuvawe. No, poznato e deka niednaenciklopedija nee vo sostojba da bide ni seopfatna ni zavr{ena. Senadevame deka idnata pove}etom-na ME }e ovozmo`i posoodvetenprostor i tretman za pokompletno i pokompleks-no pretstavuvawe nas# {to e relevantno vo istoriskiot i vo sovremeniot razvi-tok istatus na Makedonija.

Redakcijata isto taka be{e svesna i za istoriskite dadenosti.Sudbinatana zemjata i narodot nalo`i i specifi~en pristap konistorijata, kulturata itretmanot. Vo razni vremiwa Makedonijapotpa|ala pod razni i razli~ni vladeni- ja. Minuvale imperii icivilizacii, se slu~uvale migracii i pogromi, no vekovitesozdavalekulturno nasledstvo {to pretstavuva nacionalna, a istovremenoisvetska pridobivka. Dol`nost be{e seto toa da se registrira, da sepretstavi ida se vrednuva, za{to taa materijalna i duhovna kulturapretstavuvala funda-ment pri formiraweto na profilot na narodot ina opkru`uvaweto. Zatoa voME soodvetno se odrazeni osnovnitevrednosti i pridobivki na celoto ova geo-

VI

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

7/835

grafsko i etno-istorisko prostranstvo. Za{to, iako zemjata bilavladeana odrazni gospodari, taa geografski, ekonomski ietno-kulturno, i pokraj site nadvo-re{ni vlijanija, ostanuvalaintegralna celina. Po Balkanskite vojni so Buku-re{kiot dogovor(1913) taa go zagubi teritorijalniot integritet {to kako sta-tus epotvrden i po Prvata svetska vojna so Versajskite dogovori (1919),nomakedonskiot narod ja prodol`uva svojata istorija i kultura i vogranicite na~etirite sosedni dr`avi i vo emigracijata.Neprekinatata borba za oslobodu-vawe i obedinuvawe i manifestaciitena nacionalnata svest pretstavuvaat delod duhovnoto edinstvo {to votekot na Vtorata svetska vojna doveduva doop{tanacionalnoosloboditelna borba, vo koja e izvojuvana prvatasovremena makedon-ska dr`ava, makar i samo na teritorijata na edendel od podelenata zemja. Tojistoriski fakt ne mo`e da ne se imapredvid. Zatoa vo Makedonskata enciklo-pedija teritorijata iistorijata na Makedonija do 1913/1919, pa vo odredena merai do 1944godina, e tretirana kako integralna celina. Inaku, bi trebalo daseli{ime, na pr., od stolbovite kako Del~ev, Misirkov, Sandanski iVlahov. Sled-stveno, i antifa{isti~kata borba na Makedoncite egledana kako celina, so si-

te specifi~nosti, iako mnogu podetalno e obrabotenaNarodnoosloboditelnataborba vo Vardarskiot del na Makedonija.

Vrz tie principielni opredelbi se obrabotuvani i naselbite,kulturno-istoriskite spomenici, sakralnite objekti i arheolo{kitenao|ali{ta, stariterakopisi, dnevnite i periodi~nite publikacii,raznite konfesionalni, poli-ti~ki, nacionalni, revolucionerni iidejni dvi`ewa i formacii; raznite is-toriski sobranija, kongresi ire{enija; popoznatite ajduti, revoluciioneri ivojvodi,organizatori, borci i komandanti; istoriskite mesta i nastani;op{-testveno-politi~kite i dr`avnite strukturi; nau~nite,obrazovnite, zdravstveni-te, socijalno-ekonomskite, stopanskite idrugite vladini i nevladini institu-cii i asocijacii.

Po konstituiraweto na Demokratska Federalna Makedonija voramkitena Demokratska Federativna Jugoslavija (2. VIII1944),me|utoa, geopoliti~katateritorija e ve}e ome|ena so granicite naRepublika Makedonija. Iako, ME negi ispu{ta od predvid imanifestaciite na makedonskoto nacionalno malcin-stvo vo Grcija,Bugarija, Srbija, Albanija i Kosovo, kako i na makedonskotonase-lenie vo dijasporata, raseleno vo Evropa i po site meridijanivo svetot, nezavi-sno od nivnoto teritorijalno poteklo. Pritoaposebno vnimanie e posveteno nau~estvoto na Makedoncite voDvi`eweto na otporot vo Grcija (1941 1945), oso-beno pak voGra|anskata vojna (1946 1949) i egzodusot na decata-begalcirasfrla-ni vo evropskite i vonevropskite dr`avi.

Makedonskata enciklopedija ne mo`e{e da ne ja vklu~i ikulturno-na-cionalnata avtonomija vo Pirinskiot del na Makedonija(1947 1948) i posebnosovremenata makedonska borba za nacionalni i~ovekovi prava vo Republika Bu-garija. Toa se odnesuva i zamanifestaciite na makedonskata kulturno-nacional-na svest voRepublika Albanija i neprekinatata borba za u~ili{ta, u~iteliiu~ebnici na makedonski jazik, za politi~ko organizirawe, za svojasamouprava iza osnovni ~ovekovi prava i slobodi. Nezavisno od su{te nedodefiniranatapoliti~ka sostojba na Goranite, ne mo`e{e dase odmine i nivnata borba za mal-cinski nacionalni, konfesionalni i~ovekovi prava vo novata dr`ava Kosovo.

Vo odrednicite, razbirlivo, dominantno mesto ima makedonskiotnarodvo zemjata, no se zastapeni i etni~kite zaednici i nivnitekulturi, so posebenakcent na albanskata kako pobrojna. Isto takasoodvetno se opfateni i relevantni-te vrski i odnosi na RM sodrugite dr`avi, kako i li~nosti od stranstvo {todale posebenpridones za prou~uvaweto i afirmiraweto na na{ata zemja vo ob-lastana stopanstvoto, politikata, jazikot, naukata i kulturata.

VII

MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

8/835

Taka strukturirana, Makedonskata enciklopedija pretstavuvasumarum naznaewata prezentirani od 265 sorabotnici od site profili,~esto i vrz sosemnovi istra`uva~ki postapki. Taa kondenzacija namakedonskata nau~na misla vosistematiziran enciklopediski vid, priotsustvo na enciklopedisti~ka tradi-cija i stru~no iskustvo,nesomneno pretstavuva svoeviden nacionalen podvig iistoriskapridobivka. Preku fragmentirani celini, so nau~nakonciznost,Makedonskata enciklopedija nastojuva da pridonese zazadovoluvawe na naras-natata `ed vo zemjata i vo stranstvo zaprovereni koncentrirani informaciiza minatoto i sovremenosta naRepublika Makedonija.

Redakcijata ~uvstvuva dolg da odbele`i deka vo podgotvitelniotperiodna ova izdanie, kako ~lenovi na Glavnata i na [irokataredakcija, kako i naSovetot na Leksikografskiot centar, povremenou~estvuvaa i drugi sorabotni-ci. Integralno go pretstavuvame,me|utoa, samo aktuelniot sostav {to ja grade{ekoncepcijata iu~estvuva{e vo realizacijata na ova izdanie vo periodot po 28 juni2005 godina.

Redakcijata na Makedonskata enciklopedija

VIII

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

9/835

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

Glaven redaktorakad. [emailprotected] RISTOVSKI

Nau~en sekretarprof. d-r SIMO MLADENOVSKI

REDAKTORI NA TEMATSKITE OBLASTI OD NAUKITE I STRUKITE

Arheologija (predistorija, anti~ka i srednovekovna arheologija);numizmatikaAkad. Vera Bitrakova-Grozdanova

Anti~ka i srednovekovna istorija & istorija na turskiotperiod(posebno XIX i XX vek); religii (eresi i sekti) &istorija na crkvite vo Makedonija

Prof. d-r Mihajlo MinoskiProf. d-r [ukri Rahimi (od 3. III2005)

Istorija na umetnostiteProf. d-r Kosta Balabanov (od 21. IV2006)

Pravo &voeni nauki & politologija & diplomatija& sociologijaAkad. Evgeni Dimitrov (do 1. III 2006)

Prof. d-r Svetomir [kari} (od 1. III 2006)

Literaturna istorija; pe~atarstvo & izdava{tvo&publicistika &novinarstvoAkad. Gane Todorovski

Prof. d-r Agim Poqoska (od 3. III 2005)Prof. d-r Arif Ago (od 1.IX 2006)

LingvistikaAkad. Petar Hr. Ilievski

Prof. d-r Agim Poqoska (od 3. III 2005)

Muzika, opera, balet; teatar (drama) & film & televizija&radioProf. d-r Dragoslav Ortakov

Filozofija & psihologija & logika & etika&estetika & metodologija & antropologija &pedagogija & istorija

na prosvetnoto delo vo MakedonijaProf. d-r Violeta PanzovaProf.d-r Sefedin Sulejmani (od 3. III 2005)

Pomo{ni istoriski nauki (arhivistika &heraldika &filatelija &bibliotekarstvo & muzeologija& epigrafika&nau~ni i kulturni ustanovi); etnografija &folklor;fotografija

Prof. d-r Simo Mladenovski

Ekonomija &stopanstvo & industrija &zanaet~istvo ;{umarstvo & lovstvo ; ugostitelstvo & turizam;finansii& trgovija; demografija & iseleni{tvo

Akad. Ksente Bogoev (do 1. III 2006)Akad. Nikola Uzunov (do 8.II 2006)

Akad. Taki Fiti (od 1. III 2006)Prof. d-r Metodija Stojkov (od1. III 2006)

IX

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

10/835

Matematika &fizika & hemija; elektrotehnika&ma{instvo & tehnologija & energetika &informatika;arhitektura &grade`ni{tvo &geodezija; pati{ta& soobra}aj &vrski

Akad. Blagoj Popov

Geografija &meteorologija & seizmologija&astronomija;

geologija & mineralogija &rudarstvo &petrografijaProf. d-r Aleksandar Stojmilov

Zemjodelstvo: pedologija &poledelstvo & ovo{tarstvo& lozarstvo & sto~arstvo;biologija & botanika&zoologija; {umarstvo & hortikultura & lovstvo;ekologija

Akad. \or|i Filipovski (do 12. H 2006)Prof. d-r Qup~o Grup~e(od12. H 2006)

Medicina-stomatologija-farmacija-veterinaAkad. MomirPolenakovi}

Fiskultura-sport-gimnastika-{ah-igriProf. d-r Du{anStanimirovi}

OP[TA ADAPTACIJA I REDAKCIJAakad. Bla`e Ristovski

STRU^NI SORABOTNICIm-r Anita Ilieva-Nikolovska, m-r KaterinaMladenovska-Ristovska, Liljana Ristevska

LEKTORIprof. d-r Slavica Veleva, d-r Sne`ana Venovska-Antevska,Vesna Stoj~evska,

d-r Goce Cvetanovski, prof. d-r Aleksandar Xukeski

KOREKTORIGordana Ilieva, Tronda Pejovi}, Vesna Stoj~evska, Du{koTopaloski, d-r Goce Cvetanovski

KOMPJUTERSKA OBRABOTKA NA TEKSTOT

Zdravko ]orveziroskiKOMPJUTERSKA RE A LIZACIJA

Branislav Gali}, Vesna Kr`evska, Metodija Nikolovski, Sim~o[andulovski

ILUSTRACIIInternet, prof. d-r Simo Mladenovski, akad. Bla`eRistovski, m-r Ko~o Fidanoski

KORICA I GRAFI^KO OBLIKUVAWEm-r Ko~o Fidanoski

PE^ATSkenpoint, Skopje

X

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

11/835

XI

A. Ago m-r Aktan Ago, profesorvo DSU Josip Broz Tito#,Skopje

A. V.-M m-r Anita Vasilkova-Midoska, kustos,Muzej na grad Veles,Veles

A. G. prof. d-r Aco Girevski, Pravoslavenbogoslovski fakultetSv. KlimentOhridski #, Skopje

A. P. prof. d-r Agim Poqoska, Filolo{kifakultet Bla`e Koneski #,Skopje

A. [uk. prof. d-r Aneta [ukarova,Institut za nacionalnaistorija, Skopje

Al. And. prof. d-r Aleksandar Andonoski,Prirodno-matemati~kifakultet, Skopje

Al. St. prof. d-r Aleksandar Stojmilov,Prirodno-matemati~kifakultet, Skopje

Al. Stavr. prof. d-r Aleksandar Stavridis,Medicinski fakultet,Skopje

Al. Tr. prof. d-r Aleksandar Trajanovski,Institut za nacionalnaistorija, Skopje

Al. Cv. Aleksandar Cvetkovski, glaven i odgovorenurednik naDetska radost#, Skopje

Am. J. prof. d-r Amalija Jovanovi},Filozofski fakultet,Skopje

An. Sv. prof. d-r Aneta Svetieva,Prirodno-matemati~ki fakultet,Skopje

B. V. d-r Bone Veli~kovski, nau~en sovetnik,Institut za folklorMarko Cepenkov #,Skopje

B. Il. prof. d-r Bor~e Iliev,[umarski fakultet, Skopje

B. J. Branimir Jovanovski, profesor po fizi~kakultura,pretsedatel na Sojuzot za sporti rekreacija na invalidizirani lica,Skopje

B. N. prof. d-r Bo{ko Nikov,Nikov konsalting#, Skopje

B. Ort. prof. d-r Bojan Ortakov, Fakultetza muzi~ka umetnost,Skopje

B. P. \. Boris Pop \or~ev, novinar, SkopjeB. Petr. doc. d-rBoban Petrovski,

Filozofski fakultet, SkopjeB. R. prof. d-r Boris Ristevski,Fakultet

za zemjodelski nauki i hrana, Skopje

B. R.-J. prof. d-r Biljana Ristovska-Josifovska,Institut zanacionalna istorija, SkopjeB. [. akad. Bojan [optrajanov, MANU,Skopje

Bl. B. prof. d-r Bla`o Boev,Rudarsko-geolo{ki fakultet, [tip

Bl. P. akad. Blagoj Popov, MANU, SkopjeBl. R. akad. Bla`eRistovski, MANU, Skopje

Bl. S. Blagoja Sotirovski, dipl. {umarski in .,Hortiekspert #,SkopjeBr. N. prof. d-r Branislav Nikodievi},

Medicinski fakultet, SkopjeBr. R. Branko Radovanovi}, dipl.ekonomist,

Stokopromet#, SkopjeBr. Sv. m-r Branislav Svetozarevi},pomo{nik

rakovoditel na Sektorot za za{titana arhivskata gra|a voDr`avniot arhivna RM, Skopje

V. Arn. prof. d-r Violeta Arnaudova,Filozofski fakultet,Skopje

V. B.-Gr. akad. Vera Bitrakova-Grozdanova,Filozofski fakultet,SkopjeV. V.-V. d-r Vera Veskovi}-Vangeli , nau~en sovetnik,

Institut za nacionalna istorija, SkopjeV. G.-P. prof. d-r VeraGeorgieva-Petkovska,

Filozofski fakultet, SkopjeV. D. d-r Vangelija Despodova, nau~ensovetnik,

Institut za staroslovenska kultura, PrilepV. D.-J. prof. d-rVesna Dimovska-Jawatova,

Filozofski fakultet, SkopjeV. Dask. prof. d-r Vasa Daskalovski,

Prirodno-matemati~ki fakultet, SkopjeV. \. prof. d-r Van~o\or|iev,

Filozofski fakultet, SkopjeV. Jot. prof. d-r VasilJotevski,Institut za nacionalna istorija, Skopje

V. K.-G. prof. d-r Viktorija Kolarovska-Gmirja,Fakultet zamuzi~ka umetnost, Skopje

V. L. prof. d-r Viktor Lil~i},Filozofski fakultet, Skopje

V. M. akad. Vitomir Mitevski,Filozofski fakultet, Skopje

V. M.- . prof. d-r Vesna Mojsova- epi{evska,Filolo{ki fakultetBla`e Koneski #,Skopje

V. Mal. prof. d-r Vladimir Maleti},

[umarski fakultet, SkopjeV. Masl. Vesna Maslovari}, vi{filmolog,NU Kinoteka na Makedonija, Skopje

INICIJALI NA AVTORITE NA TEKSTOVITE

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

12/835

V. P. prof. d-r Vesna Pendovska,Praven fakultet Justinijan Prvi#, Skopje

V. P.-K. d-r Viktorija Popovska-Korobar,kustos-sovetnik, NUMuzei na Makedonija,Skopje

V. Panz. prof. d-r Violeta Panzova,Filozofski fakultet,Skopje

V. Petr. d-r Vesna Petreska,nau~en sovetnik, Institut zafolklorMarko Cepenkov#, Skopje

V. S. Voislav Sanev , kustos-sovetnik,NU Muzei na Makedonija,Skopje

V. S.-A. prof. d-r Vera Stoj~evska-Anti}, Filolo{kifakultetBla`e Koneski #, Skopje

V. Sid. d-r Vesna Sidorovska, kustos-sovetnik,NU Prirodonau~enmuzej na Makedonija,Skopje

V. St. prof. d-r Van~e Stoj~ev, Praven fakultet,Univerzitet GoceDel~ev#, [tip

V. T. K. d-r Vladimir T. Krpa~, kustos-sovetnik,NU Prirodonau~enmuzej na Makedonija,Skopje

V. T. prof. d-r Vesna Tomovska,Filozofski fakultet, Skopje

V. Toc. d-r Vasil Tocinovski, nau~en sovetnik,Institut zamakedonska literatura, Skopje

V. Ur. prof. d-r Viktor Urumov,Prirodno-matemati~ki fakultet,Skopje

V. F. prof. d-r Vladimir Filipovski,Ekonomski fakultet,Skopje

Vl. Iv. d-r Vlado Ivanovski, nau~en sovetnik,Institut zanacionalna istorija, Skopje

Vl. K. akad. Vlado Kambovski, MANU, SkopjeVl. M. prof. d-r VladoMatevski,

Prirodno-matemati~ki fakultet, SkopjeVl. S. akad. VladimirSerafimoski, MANU, Skopje

G. V. Georgi Vasilevski, urednikna Filmskataredakcija,Makedonska radiotelevizija, Skopje

G. Efr. akad. Georgi Efremov, MANU, SkopjeG. P. akad. GoranPetreski,

Ekonomski fakultet, SkopjeG. Pet. prof. d-r Goce Petreski,

Ekonomski fakultet, SkopjeG. St. akad. Georgi Stardelov, MANU,SkopjeG. T. akad. Gane Todorovski, MANU, SkopjeG. Cv. d-r GoceCvetanovski, nau~en sorabotnik,

Institut za makedonski jazikKrste Misirkov #, Skopje

Gl. K. akad. Gligor Kanev~e, MANU, SkopjeGor. L.-B. prof. d-rGordana La eti}-Bu`arovska,

Praven fakultet Justinijan Prvi #, Skopje

D. G. d-r Dafina Gerasimovska,Filozofski fakultet, Skopje

D. D. prof. d-r Don~o Donev,Medicinski fakultet, Skopje

D. E. prof. d-r Dimitar Eftimoski,Fakultet za administracija imenaxmentna informaciski sistemi, Bitola

D. Z. d-r Dragi{a Zdravkovski, kustos-sovetnik,NU Muzei naMakedonija, Skopje

D. J. prof. d-r Danail Jankulovski, Fakultetza zemjodelski naukii hrana, Skopje

D. Jov. doc. d-r Dalibor Jovanovski,Filozofski fakultet,Skopje

D. N. prof. d-r Dimitrija Nova~evski,Ekonomski fakultet,Skopje

D. Nik. prof. d-r Dijana Nikodievi},Medicinski fakultet,Skopje

D. P. m-r Dragan Petkovski, kustos-sovetnik,Muzej na gradSkopje, Skopje

D. Pr. prof. d-r Dana Preli},Prirodno-matemati~ki fakultet,Skopje

D. R.-Z. prof. d-r DanicaRoganovi}-Zafirova,Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

D. S. prof. d-r Du{an Stanimirovi},Fakultet za fizi~ka kultura,Skopje

D. S.-B. prof. d-r Delka Stojanova-Brmbeska,Medicinski fakultet,Skopje

Dr. V. prof. d-r Dragan Vasileski,Prirodno-matemati~ki fakultet,Skopje

Dr. \. prof. d-r Dragi \orgiev,Institut za nacionalna istorija,Skopje

Dr. \o{. prof. d-r Dragan \o{evski, Fakultetza zemjodelski naukii hrana, Skopje

Dr. J. prof. d-r Drage Janev,Ekonomski fakultet, Skopje

Dr. M. prof. d-r Dragi Mitrevski,Filozofski fakultet, SkopjeDr.O. prof. d-r Dragoslav Ortakov ,

Fakultet za muzi~ka umetnost, SkopjeDr. R. prof. d-r DragoslavRai~i},

Elektro-tehni~ki fakultet, Skopje

\. Z. prof. d-r \or|i Zafirovski,Medicinski fakultet, Skopje

\. K. \oko Kuzmanovski, sekretar,Sojuz na sportovi na gradSkopje, Skopje

\. M. prof. d-r \or|i Mladenovski,Filozofski fakultet,Skopje

\. M. \. prof. d-r \or|i M. \or|iev,Fakultet za muzi~kaumetnost, Skopje\. Malk. prof. d-r \or|i Malkovski,

Institut za nacionalna istorija, Skopje\. P. At. d-r \or|iPop-Atanasov, nau~en sovetnik,

Institut za makedonska literatura, Skopje\. F. akad. \or|iFilipovski, MANU, Skopje\. Cen. \ore Cenev, rakovoditel naPlanetariumot

pri Mladinskiot kulturen centar, Skopje\or. Iv. prof. d-r \orgeIvanov,

Praven fakultet Justinijan Prvi #, Skopje

E. Al. m-r Emil Aleksiev, vi{ kustos,Muzej na grad Skopje,Skopje

XII

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

13/835

E. J.-U. d-r Elka Ja~eva-Ul~ar, nau~en sorabotnik,Institut zamakedonski jazikKrste Misirkov #, Skopje

E. M. prof. d-r Eftim Mir~ev,Stomatolo{ki fakultet, Skopje

E. C. prof. d-r Emilija Crvenkovska,Filolo{ki fakultet Bla`eKoneski #,Skopje

El. M. prof. d-r Elica Maneva,Filozofski fakultet, Skopje

Em. X. Emilija Xipunova, balerina,Makedonski naroden teatar,Skopje

@. A. prof. d-r @ivko Atanasovski,Ekonomski fakultet, Skopje

Z. Al.-B. Zaharinka Aleksoska-Ba~eva,kustos-sovetnik, NU Muzejna sovremenataumetnost, Skopje

Z. B. prof. d-r Zorica Bo`inovska,Ekonomski fakultet, Skopje

Z. D. prof. d-r Zoran Desovski,Grade`en fakultet, Skopje

Z. R. prof. d-r Zoran Radi},Fakultet za fizi~ka kultura,Skopje

Z. R.-N. Zagorka Rasolkoska-Nikolovska,kustos-sovetnik, NU Muzeina Makedonija,Skopje

Z. T. akad. Zuzana Topoliwska, MANU, SkopjeZ. Tod. prof. d-rZoran Todorovski,

Dr`aven arhiv na RM, Skopje

Z. X. prof. d-r Zlatan Xikov,Medicinski fakultet, SkopjeZd. R.d-r Zdenka Ribarova,

nau~en sovetnik, Institut za makedonski jazik Krste Misirkov#,Skopje

I. B. prof. d-r Ivan Blinkov,[umarski fakultet, Skopje

I. Vel. d-r Ilija Velev, nau~en sovetnik,Institut za makedonskaliteratura, Skopje

Iv. O.-T. Ivona Opet~eska-Tatar~evska,sorabotnik za folklornidobra,Uprava za za{tita na kulturnoto nasledstvo,Ministerstvo zakultura na RM, Skopje

Iv. X. prof. d-r Ivan Xeparoski,Filozofski fakultet, Skopje

Ig. St. m-r Igor Stardelov, rakovoditelna Filmskiot arhiv, NUKinotekana Makedonija, Skopje

Il. P. Ilindenka Petru{evska,rakovoditel na javna dejnost,NUKinoteka na Makedonija, Skopje

Il. T. prof. d-r Ilo Trajkovski,Filozofski fakultet, Skopje

Il. X. prof. d-r Ilija Xonov,Medicinski fakultet, Skopje

Ir. K.-N. Irena Koli{trkoska-Nasteva,kustos-sovetnik, NU Muzeina Makedonija,Skopje

J. .-F. Jasmina okrevska-Filip, kustos-sovetnik,NU Muzei naMakedonija, Skopje

J. B. prof. d-r Jovan Bo{nakovski,Veterinaren institut,Skopje

J. Doko Jeton Doko, pomlad asistent,Institut za nacionalnaistorija, Skopje

J. J. prof. d-r Jove Jovanovski,Fakultet za fizi~ka kultura,Skopje

J. Jan. prof. d-r Jovan Janev,Institut za nacionalna istorija,Skopje

J. M. prof. d-r Jo{ko Milenkovski,Fakultet za fizi~ka kultura,Skopje

J. Nam. Jasminka Nami~eva, kustos,Muzej na grad Skopje,Skopje

J. R.-P. m-r Jasminka Ristovska-Pili~kova,asistent, Institut zafolklorMarko Cepenkov#, Skopje

J. Str. Jovan Strezovski, pisatel, Struga

J. T. Jelica Todor~evska, bibliotekar,NUB Sv. Kliment Ohridski#, SkopjeJ. Tak. prof. d-r Jovan Takovski,

Pravoslaven bogoslovski fakultetSv. Kliment Ohridski#,Skopje

J. F. Jovan Filip, novinar, Makedonskaradiotelevizija,Skopje

J. C. m-r Jelena Cvetanovska, asistent, Institutza folklor MarkoCepenkov#, Skopje

K. Ax. prof. d-r Kosta Axievski,Filozofski fakultet, Skopje

K. B. d-r Kosta Balabanov,

po~esen generalen konzul na Japonija, SkopjeK. Bic. prof. d-rKita Bicevska,Filolo{ki fakultet Bla`e Koneski #,Skopje

K. Bog. prof. d-r Krste Bogoevski,Prirodno-matemati~ki fakultet,Skopje

K. Gr. prof. d-r Kokan Gr~ev, Fakultetza arhitektura idizajn,Univerzitet Amerikan kolex Skopje, Skopje

K. K.-P. prof. d-r Kostadina Korneti-Pekevska,Medicinskifakultet, Skopje

K. Kamb. prof. d-r Kiro Kamberski,Filozofski fakultet,Skopje

K. Kep. Kostadin Kepeski, kustos-sovetnik,NU Zavod i muzej,PrilepK. Q. prof. d-r Kostadinka Qap~eva,

Tehnolo{ko-metalur{ki fakultet, SkopjeK. M.-R. m-r KaterinaMladenovska-Ristovska,

asistent-istra`uva~, MANU, SkopjeK. Min. doc. d-r KonstantinMinoski,

Filozofski fakultet, SkopjeK. P. prof. d-r Kosta Peev,

Filolo{ki fakultet Bla`e Koneski #,Skopje

K. Tal. prof. d-r Kosta Talaganov,Institut za zemjotresnoin`enerstvoi in`enerska seizmologija, Skopje

K. Tr.-Abj. Katica Trajkovska-Abjani}, novinar,Makedonskaradiotelevizija, Skopje

XIII

MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

14/835

K. Trajk. d-r Katica Trajkova,nau~en sorabotnik, Institut zamakedonski jazik Krste Misirkov#, Skopje

Kr. B. prof. d-r Kristi Bombol,Tehni~ki fakultet, Bitola

Kr. Il. prof. d-r Krasimira Ilievska,Filolo{ki fakultet Bla`eKoneski #,Skopje

Kr. Nik. prof. d-r Kristina Nikolovska,Filolo{ki fakultet Bla`eKoneski #,Skopje

Kr. T. akad. Krum Tomovski, MANU, Skopje

L. J. Len~e Jovanova, kustos-sovetnik,Muzej na grad Skopje,Skopje

L. K. Liljana Kepeska, kustos-sovetnik,NU Zavod i muzej,Prilep

L. M. d-r Liljana Makarijoska,nau~en sovetnik, Institut zamakedonski jazik Krste Misirkov#, Skopje

L. N. Liljana Nedelkovska, kustos-sovetnik,NU Muzej nasovremenata umetnost, Skopje

L. P.-T. prof. d-r Lidija Petru{evska-Tozi,Farmacevtskifakultet, Skopje

L. S.-L. d-r Lidija Stojanovi}-Lafazanovska,nau~en sovetnik,Institut za folklorMarko Cepenkov#, Skopje

Q. A. Qup~o Altiparmakov, dipl. in . metalurg,Makstil AD,Duferco Group, Skopje

Q. Gr. prof. d-r Qup~o Grup~e,Prirodno-matemati~ki fakultet,Skopje

Q. P. prof. d-r Qubica Pavlova,Medicinski fakultet, Skopje

Q. Sp. prof. d-r Qudmil Spasov,Filolo{ki fakultet Bla`e Koneski#,Skopje

Q. T. prof. d-r Qubomir Tan~ev,Grade`en fakultet, Skopje

Q. X. m-r Qubinka Xidrova,vi{ kustos, NU Muzei naMakedonija,Skopje

M. und. prof. d-r Milan ^undev,Elektro-tehni~ki fakultet,Skopje

M. B.-P. Marika Bo~varova-Plavevska,kustos-sovetnik, NU Muzej nasovremenataumetnost, Skopje

M. Bilb. Milo{ Bilbija, vi{ kustos,Muzej na grad Skopje,Skopje

M. G. d-r Mihajlo Georgievski,nau~en sovetnik, Institutzastaroslovenska kultura, Prilep

M. Gr. doc. d-r Melina Grizo,Praven fakultet Justinijan Prvi #,Skopje

M. D. prof. d-r Mihail Danev,Veterinaren institut, Skopje

M. Z. prof. d-r Mihailo Zikov,Prirodno-matemati~ki fakultet,Skopje

M. Zdr. prof. d-r Milka Zdraveva,Institut za nacionalnaistorija, Skopje

M. I. Milan Ivanovski, konzervator-sovetnik,Nacionalenkonzervatorski centar, Skopje

M. K. prof. d-r Mitko Karadelev,Prirodno-matemati~ki fakultet,Skopje

M. Kar. prof. d-r Maksim Karanfilovski,Filolo{ki fakultet Bla`eKoneski #,Skopje

M. Kit. d-r Marko Kitevski, nau~en sovetnik,Institut zamakedonska literatura, Skopje

M. Kol. Marko Kolovski, muzi~ki kriti~ar,Makedonskaradiotelevizija, Skopje

M. Kr. Mirjana Krpa~,Entomolo{ko dru{tvo za istra`uvaweikonzervacija na biodiverzitetoti odr`liviot razvoj, Skopje

M. L. prof. d-r Mom~ilo Lazarevski,Medicinski fakultet,Skopje

M. M. Mirjana M. Ma{ni}, konzervator-sovetnik,Nacionalenkonzervatorski centar, Skopje

M. Mark. prof. d-r Marjan Markovi},Filolo{ki fakultet Bla`eKoneski #,Skopje

M. Min. prof. d-r Mihajlo Minoski,Filozofski fakultet,Skopje

M. Mirk. prof. d-r Milica Mirkulovska,Filolo{ki fakultet Bla`eKoneski #,Skopje

M. Mih. prof. d-r Mile Mihajlov,Institut za nacionalna istorija,Skopje

M. Pol. akad. Momir Polenakovi}, MANU, SkopjeM. S. prof. d-rMetodija Stojkov,

Ekonomski fakultet, Skopje

M. T. d-r Mil~o To~ko, vi{ nau~en sorabotnik,JNU Hidrobiolo{kizavod, OhridM. Ta{. prof. d-r Marija Ta{eva,

Filozofski fakultet, SkopjeM. C. prof. d-r Maja Cvetkovska,

Tehnolo{ko-metalur{ki fakultet, SkopjeM. [oq. prof. d-r Marija[oqakova,

Medicinski fakultet, Skopje

N. V. prof. d-r Novica Veljanovski,Institut za nacionalnaistorija, Skopje

N. Dum. prof. d-r Nikola Dumurxanov,Prirodno-matemati~kifakultet, Skopje

N. P.-J. prof. d-r Nada Pop-Jordanova,Medicinski fakultet,Skopje

N. S. prof. d-r Nehas Sopaj,Filolo{ki fakultet Bla`e Koneski#,Skopje

N. T. prim. d-r Nada Temelkoska,Zavod za sportska medicina priJZOZdravstven dom Skopje, Skopje

N. C. prof. d-r Naum Celakoski,Ma{inski fakultet, Skopje

N. Cv. prof. d-r Nade`da Cvetkovska,Institut za nacionalnaistorija, Skopje

O. Iv. d-r Orde Ivanoski, nau~en sovetnik,Institut za nacionalnaistorija, Skopje

XIV

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

15/835

P. B. prim. d-r Petar Bojaxievski,Klini~ka bolnica D-r TrifunPanovski #,Bitola

P. Gil. Paskal Gilevski, pisatel, SkopjeP. Iv. prof. d-r PetreR. Ivanovski,

Fakultet za zemjodelski nauki i hrana, SkopjeP. J. m-r PeroJosifovski, vi{ kustos,

NU Muzei na Makedonija, SkopjeP. N. prof. d-r Pece Nedanovski,Ekonomski

fakultet, SkopjeP. T. m-r Predrag Trpeski, asistent,

Ekonomski fakultet, SkopjeP. Hr. Il. akad. Petar Hr. Ilievski,MANU, SkopjePet. G. prof. d-r Petre Georgievski,

Filozofski fakultet, Skopje

R. RedakcijaR. V. d-r Rodna Veli~kovska,

nau~en sorabotnik, Institut za folklorMarko Cepenkov#, SkopjeR.Gr. Riste Grup~e, kustos-sovetnik, NU

Prirodonau~en muzej na Makedonija, SkopjeR. D. prof. d-r RadojkaDon~eva,

Grade`en fakultet, SkopjeR. L. akad. Risto Lozanovski, MANU,SkopjeR. R. prof. d-r Radoslav Rizovski,

[umarski fakultet, SkopjeR. Rib. prof. d-r Risto Ribarovski,

Grade`en fakultet, SkopjeR. St. Risto Stefanovski, teatrolog,Skopje

R. H. prof. d-r Risto Hristov,Ekonomski fakultet, SkopjeRad. Gr.prof. d-r Radmila Grup~e,

Fakultet za zemjodelski nauki i hrana, SkopjeRat. Gr. prof. d-rRatomir Grozdanovski,

Pravoslaven bogoslovski fakultetSv. Kliment Ohridski#,Skopje

S. Ab.-D. Sowa Abaxieva-Dimitrova, kustos-sovetnik,NU Muzej nasovremenata umetnost, Skopje

S. I. Iliev, dipl. in`. metalurg,RudnikBu~im#, Radovi{

S. Ml. prof. d-r Simo Mladenovski,

Institut za nacionalna istorija, SkopjeS. Nov. prof. d-r SowaNovotni,Dr`aven univerzitet, Tetovo

S. Pil. d-r Sevim Pili~kova, nau~en sovetnik,Institut za folklorMarko Cepenkov #,Skopje

S. R. prof. d-r Slave Risteski,Ekonomski fakultet, Skopje

S. S. Sne ana Slavkova, dipl. in`. tehnolog,partner vo M-6Investments, Skopje

S. T. prof. d-r Simeon Tanev,Grade`en fakultet, Skopje

S. H. P. prof. d-r Stefanka Haxi Pecova,

Fakultet za zemjodelski nauki i hrana, SkopjeS. C. d-r Sa{oCvetkovski, kustos-sovetnik,NU Muzej D-r Nikola Nezlobinski#,Struga

S. X. prof. d-r Sowa Xikova,Medicinski fakultet, Skopje

Sv. K. prof. d-r Svetislav Krsti},Prirodno-matemati~ki fakultet,Skopje

Sv. P. d-r Svetozar Petkovski, kustos-sovetnik,NU Prirodonau~enmuzej na Makedonija,Skopje

Sv. H. J. prof. d-r Svetomir Haxi Jordanov,Tehnolo{ko-metalur{kifakultet, Skopje

Sv. [. prof. d-r Svetomir [kari},Praven fakultet Justinijan Prvi#, Skopje

Sl. A. prof. d-r Slave Armenski,Ma{inski fakultet, Skopje

Sl. \. m-r Slavjan \or|iev,etnolog i kostimograf, Skopje

Sl. M. P. prim. d-r Slobodan M. Powavi},Centar zavoenozdravstveni ustanovi, Skopje

Sl. N. d-r Slavica Nikolovska,pomo{nik rakovoditel na Sektorotzaavtomatska obrabotka na podatoci (AOP),Dr`aven arhiv na RM,Skopje

Sl. N.-K. Slave Nikolovski-Katin, publicist, SkopjeSl. P.Slavejko Pat~ev, dipl. in`. tehnolog,

Alkaloid #, SkopjeSn. .-An. m-r Sne ana^adikovska-Anastasova,

profesor vo MBUC Ilija Nikolovski-Luj #,Skopje

St. D. prof. d-r Stoj~e Deskovski,Tehni~ki fakultet, Bitola

St. Dod. d-r Stanislava Dodeva,[vajcarska kancelarija zasorabotka,[vajcarska ambasada, Skopje

St. Kis. prof. d-r Stojan Kiselinovski,Institut za nacionalnaistorija, SkopjeSt. N. prof. d-r Sterja Na~eski,

[umarski fakultet, SkopjeSt. P.-A. d-r Stoja Pop-Atanasova,

nau~en sovetnik, Institut za makedonski jazik Krste Misirkov#,Skopje

T. And. prof. d-r Tome Andonovski,Prirodno-matemati~ki fakultet,Skopje

T. B. akad. Tome Bo{evski, MANU, SkopjeT. Vr. d-r Tanas Vrainovski, nau~en sovetnik,

Institut za staroslovenska kultura, PrilepT. P. TatjanaPetkovska,

redoven profesor po scenski dvi`ewa itanci, Fakultet za dramskiumetnosti, Skopje

T. Petr. prof. d-r Tatjana Petru{evska,Praven fakultetJustinijan Prvi #, Skopje

T. S. Trajko Stamatoski,nau~en sovetnik, Institut za makedonskijazik Krste Misirkov#, Skopje

T. Ser. prof. d-r Todor Serafimovski,Rudarsko-geolo{ki fakultet,[tip

T. F. akad. Taki Fiti, MANU, SkopjeT. Fil. m-r Toni Filipovski,asistent,

Institut za nacionalna istorija, SkopjeT. . prof. d-r Todorepreganov,

Institut za nacionalna istorija, Skopje

XV

MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

16/835

Tr. P. d-r Trajko Petrovski,vi{ nau~en sorabotnik, Institutzafolklor Marko Cepenkov#, Skopje

Ub. G. d-r Ubavka Gajdova, vi{ nau~en sorabotnik,Institut zamakedonski jazikKrste Misirkov #, Skopje

F. \. Foti \atovski, profesor po fizi~kakultura, Sojuz nasportskite federaciina Makedonija, Skopje

F. M. prof. d-r Fim~o Muratovski,Fakultet za muzi~ka umetnost,Skopje

Hat. O. m-r Hatixe Odai, asistent,Dr`aven univerzitet,Tetovo

Cv. Gr. akad. Cvetan Grozdanov, MANU, Skopje

X. K. prof. d-r Xoko Kungulovski,Prirodno-matemati~ki fakultet,Skopje

XVI

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

17/835

a.n.v. apsolutna nadmorska viso~inaAAM Asocijacija na arhitektina MakedonijaAB armiska bolnicaABI akutna bubre`nainsuficiencijaAVII Arhiv Vojno-istorijskog instituta

(Arhiv na Voenoistoriskiot institut),Belgrad

AVNOJ Antifa{isti~ko ve e narodnogoslobo ewaJugoslavije(Antifa{isti~ko sobranie na narodnotoosloboduvawe naJugoslavija)

AGITPROP Agitaciono-propagandno oddeleniena KPM

AD akcionersko dru{tvoakad. akademikAKRM Advokatska komora naRMAKUD akademsko kulturno-umetni~ko dru{tvoAMNAvstralisko-makedonski nedelnik#anest. anestezijaANOK Akcionennarodnoosloboditelen

komitetANSSSR Akademija na naukite na SSSRANUBiH Akademija nanaukite i umetnostite

na Bosna i HercegovinaAO armiska oblastAOP avtomatska obrabotkana podatociteAP avtobusko pretprijatiear. arapskiARM Armija naRepublika Makedonija

arh. arhitektArh. fak. Arhitektonski fakultetAS avtobuskastanicaASNOM Antifa{isti~ko sobranie na narodnoto

osloboduvawe na MakedonijaASSEE Arhitektonski sovet zaCentralna

i Isto~na EvropaASU Avtosoobra}ajno u~ili{teATD antituberkulozendispanzerATRO Avtobuska transportna rabotna

organizacijaATC avtomatska telefonska centralaAUO Arhiepiskopskiupraven odbor

AUP arhitektonsko-urbanisti~ki planAF@ Antifa{isti~ki front na[emailprotected] Antifa{isti~ki front na enite

na Makedonija

BAN Bugarska akademija na naukiteBANTAO Balkanska asocijacija zanefrologija,

dijaliza, transplantacija i ve{ta~kiorgani

BB banovinska bolnicaBDP Bo{wa~ka demokratska partija;

bruto doma{en proizvodBEN balkanska endemska nefropatija

BIBL. bibliografijaBJRM Biv{a JugoslovenskaRepublikaMakedonija

BKP Bugarska komunisti~ka partijaBKP(t.s.) Bugarska komunisti~kapartija

(tesni socijalisti)

BKF Balkanska komunisti~ka federacijaBMB bezoloven motorenbenzinBNA Bugarska narodna armijaBND bugarsko nacionalnodvi`eweboln. bolnicaBRP(k) Bugarska rabotni~ka partija(komunisti)BRSDP(t.s.) Bugarska rabotni~ka socijaldemokratska

partija (tesni socijalisti)BRSDP({.s.) Bugarska rabotni~kasocijaldemokratska

partija ({iroki socijalisti)BCAK Bugarski centralen akcionenkomitet

v. vek; vesnik; vidiv.d. vr{itel na dol`nostV. f. VeterinarenfakultetVa voena ambulantaVA Voena akademijaVB Velika BritanijaVbvoena bolnicaVBS Voena bolnica, SkopjeVV voeno vozduhoplovstvoVVAVoenovozduhoplovna akademijaVIP mnogu va`na li~nost ( VeryImportant Person)Vk Veterinarna komoraVK Vrhoven komandant; Vrhovenkomitet

VKV visokokvalifikuvanVM Voena mornaricaVMA VoenomedicinskaakademijaVMK Vrhoven makedonski komitetVMOK Vrhovenmakedonsko-odrinski komitetVMORO Vnatre{na makedonsko-odrinska

revolucionerna organizacijaVMRO Vnatre{na makedonskarevolucionerna

organizacijaVMRO(Ob) Vnatre{na makedonska revolucionerna

organizacija (Obedineta)VMRO-DPMNE Vnatre{na makedonskarevolucionerna

organizacija Demokratska partija

za makedonsko nacionalno edinstvoVN visok napon,visokonaponskiVOZ Vostani~ka operativna zonavonr. vonredenVP[ Vi{apedago{ka {kolaVS voen sanitetVSU voeno-sanitetski ustanoviVT[ Vi{atehni~ka {kolaVHF frekvencija na dolgi branoviV[RT Vi{a {kola zaradiolo{ki tehni~ari

pri M.F.

g. godina

g. d. geografska dol`inag/t / g/t grama na tong. {. geografska{irina

XVII

UPOTREBENI KRATENKIa) kirili~ni

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

18/835

GA garnizonska ambulantaGZ Gerontolo{ki zavodGIM Gosudarstvennistori~eski muze

(Dr`aven istoriski muzej), MoskvaGINI Glasnik na Institutot zanacionalna

istorijaGIT Gastrointestinalen traktGMC Grade`no-ma{inskicentarGO Gradski odbor; Glaven odborGP grade`no pretprijatiegr.gradGrad. fak. Grade`en fakultetGSP Gradsko soobra}ajnopretprijatieGTM gradski trigonometriski mre`iGTC Gradski trgovskicentarGUC Grade`en u~ili{ten centarG[ Glaven {tab

DAG Demokratska armija na GrcijaDARM Dr`aven arhiv naRepublika

MakedonijaDD detski dispanzerDDV danok za dodadena vrednostdek.dekemvriDEM Dru{tvo na ekolozite na Makedonijaden. dene{enDZGRDr`aven zavod za geodetski rabotidipl. geod. in`. diplomirangeodetski in enerdipl. grad. in`. diplomiran grade`en in enerdipl.el. in`. diplomiran elektrotehni~ki in`enerdipl. in`. arh.diplomiran in`ener-arhitektdipl. in . geol. diplomiran in ener pogeologijadipl. ma{. in`. diplomiran ma{inski in enerdir.direktordistrib. distribucija, d istributivenDLUM Dru{tvo nalikovnite umetnici

na MakedonijaDLU[ Dru{tvo na likovnite umetnici

na [tipDMFM Dru{tvo na matemati~arite

i fizi~arite na MakedonijaDN Dru{tvo na narodite, @enevaDNZ Domza narodno zdravje

DNU Dru{tvo za nauka i umetnostDNU[ Dru{tvo za nauka i umetnostna [tipDOZ Dr`aven osiguritelen zavodDOO dru{tvo so ograni~enaodgovornostDPM Dru{tvo na pisatelite na Makedonijad-r t. n. doktorna tehni~kite naukiDSZ Dr`aven zavod za statistikaDSU dr`avnosredno u~ili{teDT Doj~e telekomDUP Detalen urbanisti~ki planDFJDemokratska Federativna JugoslavijaDFM Demokratska FederalnaMakedonija;

Dru{tvo na fizi~arite na Makedonija

EANU Evropska akademija na naukitei umetnostite

EAPS Evroatlantski partnerski sovetegip. egipetskiEDES Gr~kinacionalen demokratski sojuzEE elektroenergetski,elektroenergetikaEES elektroenergetski sistem

EZ Evropska zaednicaEKKA Nacionalna i socijalna prerodbaEKSEmigrantski komunisti~ki sojuzEKTS Evropski kredit transfersistemel. elektri~en; elektro-ELAS Gr~ka narodnoosloboditelnavojskaelektromagn. elektromagnetenEM Egejska Makedonija; Egejskiotdel

na MakedonijaEME Slobodna Golema GrcijaEMUC Elektro-ma{inskiu~ili{ten centarEMF Elektro-ma{inski fakultet vo SkopjeEO na IRGDEtnografsko oddelenie na

Imperatorskoto rusko geografskodru{tvoEPON Nacionalna segr~kaorganizacija

na mladiteES Nacionalna armijaESM Elektrostopanstvo naMakedonijaETAI Zdru`enie za elektronika,

telekomunikacii, avtomatikai informatika na RM

ETAN Elektronika, telekomunikacii,avtomatizacija i nuklearnatehnika

ETF Elektrotehni~ki fakultetEU Evropska Unija

EFA Evropska slobodna alijansa(European Free Alliance)ECRPelektri~ni centrali i razvodni postrojki

`. `itel`. l. `elezni~ka [emailprotected] @elezni~arski sportski[emailprotected] @elezni~ko transportno pretprijatie

Z zapadZAVNOBiH Zemaqsko anifa{isti~ko ve}e narodnog

oslobo|ewa Bosne i Hercegovine(Zemsko antifa{isti~ko sobranienanarodnoto osloboduvawena Bosna i Hercegovina

Zb. ZbornikZEMAK Zdru`enie na energeti~arite

na MakedonijaZIK Zemjodelsko-industriski kombinatZJZ zapadjugozapadZOIL Zavod za osiguruvawe imoti i licaZPM Zavod zapreventivna medicinaZPMZ Zavod za preventivna medicinska

za{titaZS zdravstvena slu`ba

I istoki.g. istata godinaIARM Institut za akreditacija

na Republika Makedonija

XVIII

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

19/835

IB Informaciono biro (Informbiro) nakomunisti~kite irabotni~kite partii

IVE Za{tinici na Severna GrcijaIVZ Islamska verska zaednicaIGAMe|unarodna geotermalna asocijacijaIGCP Me|unarodna programa zageolo{ka

korelacija ( IGCP International GeologicalCorrelationProgram)

IZV. izvoriIZIIS Institut za zemjotresno in`enerstvo

i in`enerska seizmologijaIK Izvr{en komitetIKT Informaciona ikomunikaciska

tehnologijaIMJ Institut za makedonski jazik,

Krste Misirkov , SkopjeINI Institut za nacionalna istorija,

Skopjeinst. institut

Inst. za inf. Institut za informatikaInst. za mat. Institut zamatematikainstal. instaliranIPM Institut za preventivna medicinaISSRM Izvr{en sovet na SRMISRM Institut za standardizacija

na Republika Makedonijaistra`. istra`uva~, istra`uva~ki

JA Jugoslovenska armijaJAZU Jugoslavenska akademija znanosti

i umjetnosti, ZagrebJDP Jugoslovensko dru{tvo za pati{taJZjugozapadJI jugoistokJIE Jugoisto~na EvropaJJZ jug-jugozapadJJIjug-jugoistokJLZ Jugoslavenski leksikografski zavodJNAJugoslovenska narodna armijaJNS Jugoslovenska nacionalnastranka

(partija)JOVB Jugoslovenska mladina na Vardarska

BanovinaJP javno pretprijatieJPAU Javno pretprijatie zaaerodromski uslugiJRZ Jugoslovenska radikalna zaednicaJSDSJugoslovenska socijaldemokratska partijaJSP Javno soobra}ajnopretprijatieJUGORAS Jugoslovenski rabotni~ki sojuz

KARIL Klinika za ansteziologija, reanimacijai intenzivnolekuvawe

KV kvalifikuvanKEP Komesarstvo za evrejski pra{awaKIKomunisti~ka internacionala,

KominternaKl. klinika

km/km kilometarkm/km kilometar kvadratenkm/~as /km/h kilometarna ~as

kn. knigaKNOJ Korpus na narodnata odbrana

na Jugoslavijakw. kwigaKOEM Komunisti~ka organizacija

na Egejska Makedonijakom. komitet

Konferencija za evropska bezbednosti sorabotka

KOS Kontraobave{tajna slu`ba(Kontrarazuznava~ka slu`ba)

KP komunisti~ka partijaKPA Komunisti~ka partija na AlbanijaKPBKomunisti~ka partija na BugarijaKPG Komunisti~ka partija naGrcijaKPD Kazneno-popraven domKPJ Komunisti~ka partija naJugoslavijaKPM Komunisti~ka partija na MakedonijaKPSS Komunisti~kapartija na Sovetskiot

SojuzKUD kulturno-umetni~ko dru{tvoKUNMZ Komunisti~kiuniverzitet

na nacionalnite malcinstva na ZapadKFOR Kosovo Force

l. litar; lical/sek / l/sec litar vo sekundalab. laboratorija,laboratoriskiLDI Laboratorija za dinami~ki ispituvawaLIT.literaturaLK Lekarska komora

m. mesnost, mestom. v. minatiot vekM.f. Medicinski fakultetm/sekmetri vo sekundam/s kubni metri vo sekundaMAGA Makedonskageotermalna asocijacijaMAIM Makedonska asocijacija za istorijana

medicinataMak. sekc. IEEEMakedonska sekcija na IEEE (v.)MAKOSIGRE Nacionalen komitet na CIGR (v.)

vo Republika MakedonijaMANAPO Makedonski naroden pokret

(Makedonsko narodno dvi`ewe)MAND Makedonsko arheolo{konau~no

dru{tvoMANS Makedonsko-amerikanski naroden sojuzMANU Makedonskaakademija na naukite

i umetnostiteMAO Makedonska antifa{isti~ka

organizacijaMat. inst. Matemati~ki institutMat. fak. Matemati~kifakultetMACEF Makedonski centar za energetska

efikasnostMa{. fak. Ma{inski fakultet

MBUC Muzi~ko-baletski u~ili{ten centarMVIO Makedonskavoeno-inspekciska oblastMVR Ministerstvo za vnatre{ni raboti

XIX

MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

20/835

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

21/835

NOMSM Narodnoosloboditelen mladinski sojuzna Makedonija

NOO narodnoosloboditelen odborNOPO narodnoosloboditelenpartizanski

odredNOPOJ Narodnoosloboditelni partizanski

odredi na JugoslavijaNOPOM Narodnoosloboditelni partizanski

odredi na MakedonijaNOR Narodnooslobodila~ki rat

(Narodnoosloboditelna vojna)NOU Narodnoosloboditelna udarna[brigada ]NOUB Narodnoosloboditelna udarna brigadaNOFNarodnoosloboditelen frontNOFM Narodnoosloboditelen front

na MakedonijaNRB Narodna Republika BugarijaNRM Narodna RepublikaMakedonijaNRPJ Narodna rabotni~ka parija

na JugoslavijaNS SRM Narodno sobranie na SR MakedonijaNUBNacionalna i univerzitetska biblioteka

Sv. Kliment Ohridski , Skopjenukl. nuklearenNFP Narodnafederativna partija

OGNB Odeskagosudarstvenna nau~nabiblioteka im. Gorkogo, Odesa(Odeskadr`avna nau~na biblioteka Gorki )

odd. oddelenie (bolni~ko)OZ operativna zonaOZN, OZNA Oddelenieza za{tita na narodot

OK okoliski komitet; oblasten komitetok. okoluOKNE Mladinskakomunisti~ka organizacija

na Grcijaokt. oktomvriOKTA Rafinerija vo SkopjeOMO Obedinetamakedonska organizacijaON Obedinetite NaciiONA Osloboditelnanacionalna armijaONO Okoliski narodnoosloboditelen odborONRoperativno-nastavna rabotaOOZT Osnovna organizacija na zdru`entrudOON Organizacija na Obedinetite NaciiORK okoliski/op{tinskirevolucioneren

komitetORL otorinolaringologijaOU osnovno u~ili{teOHISOrgansko-hemiska industrija & Skopje

p.o. partizanski odredPAA protivavionska artilerijaPAO Segr~kaosloboditelna organizacijaPARP Proces za planirawe i pregled

na programata Partnerstvo za mirPVM Privremena vlada naMakedonija

PVO Protivvozdu{na odbranaPVC polivinil-hloridPV[ Pokrainskivoen {tab

PV[M Pokrainski voen {tab za MakedonijaPDVG Privremenademokratska vlada

na GrcijaPEEA Politi~ki komitet za nacionalno

osloboduvawePEES prenosni elektroenergetski sistemiPEN Poets,Essayists, Novelists(Me|unarodna

asocijacija na kni`evnicite)PK Pokrainski komitetpl. planinaPMFPrirodno-matemati~ki fakultetPNS Privremeno narodno sobraniePOpartizanski odredPOJ Partizanski odredi na Jugoslavijapolk.polkovnikPOM Partizanski odredi na Makedonijapom. pomo{nikPOSPartizanski odredi na Srbija

postdipl. postdiplomskipo~. po~etokpr. n.e. pred novata eraprof.profesorPS MLD Pedijatriska sekcija pri MLDpsevd. psevdonimPTTPo{ta-telegraf-telefon

R Republikar. rekaRA Republika Albanijarakov. rakovoditelRANRuska akademija na naukiteRB Republika BugarijaRG/RGr RepublikaGrcijaRGB Ruskagosudarstvenna biblioteka

(Ruska dr`avna biblioteka), MoskvaRGO Rabotna grade`naorganizacijaRGF Rudarsko-geolo{ki fakultetRDG rendgenred.redovenREK rudarsko-energetski kombinatrep. republi~kiR@ Rudnici ielezarnicaRZZZ Republi~ki zavod za zdravstvena

za{titaRZT Republi~ki zavod za transfuziologijaRK ReonskikomitetRM Republika MakedonijaRNB Ratnici za napred k na b lgarinata

(Borci za napredok na bugar{tinata)RNB Ruskanacionalnabiblioteka (Ruska

nacionalna biblioteka), S. PeterburgRO Rabotna organizacijaROZTRabotna organizacija na zdru`en trudRPC Ruska pravoslavna crkvaRSRepubli~ko sobranie; Republika SrbijaRSVR Republi~ki sekretarijatza vnatre{ni

rabotiRSIZ Republi~ka samoupravna interesna

zaednica

XXI

MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

22/835

RSl Republika SlovenijaRF Ruska FederacijaRFr RepublikaFrancijaRH Republika Hrvatska

S severs. selo, sekundaSAD Soedineti Amerikanski Dr`aviSADJSojuz na arheolo{kite dru{tva na

JugoslavijaSAM Sojuz na arhitektite na MakedonijaSANU Srpskaakademija nauka i umetnostiSBOTI^ Savez bankarskih, osiguravajuih,

trgova~kih i industriskih ~inovnika(Sojuz na bankarskite,osiguritelnite,trgovskite i industriskite ~inovnici)

Sv. Svetisv. sveti; sveskaSVP Stru{ki ve~eri na poezijataSVRSekretarijat za vnatre{ni rabotiSGT sredna godi{na temperaturaSDAStranka na demokratskata akcijaSDIJ Sojuz na dru{tvata naistori~arite

na JugoslavijaSDIRM Sojuz na dru{tvata na istori~arite

na Republika MakedonijaSDM Sojuz na dru{tvata namatemati~arite

(na Makedonija)SDMI Sojuz na dru{tvata na matemati~arite

i informati~arite (na Makedonija)sev. severensek.sekundarensept. [emailprotected] Savez idovskih omladinskihudru`ewa

(Sojuz na evrejskite mladinskizdru`enija)

SZ severozapadSZB Sojuz na zdru`enijata na borciteSZBNOV Sojuzna zdru`enijata na borcite

od Narodnoosloboditelnata vojnaSZO Svetska zdravstvenaorganizacijaSI severoistokSIGRE Me|unaroden komitet za golemi

elektri~ni sistemi ( CIGR Conferenceinternational des grandsrseaux lectriques)

SIZ Samoupravna interesna zaednicaSIM Voenorazuznava~ka slu`bana ItalijaSIRM Sojuz na istori~arite na MakedonijaSIS/SIV Sojuzenizvr{en sovet / Savezno

izvr{no ve eSK sportski klubSkAO Skopska armiska oblastSKJ Sojuzna komunistite na JugoslavijaSKM Sojuz na komunistite naMakedonijaSKOJ Savez komunisti~ke omladine

Jugoslavije (Sojuz na komunisti~katamladina na Jugoslavija)

SMD Sojuz na makedonskite dru{tva

SMO Svetska meteorolo{ka organizacijaSN sreden napon,srednonaponskiSn. sl. sanitetska slu`ba

SND Skopsko nau~no dru{tvoSNOV Slavjanomakedonskanacionalno-

osloboditelna vojska(vo Egejskiot del na Makedonija)

SNOF Slavjanomakedonski nacionalno-osloboditelen front

(vo Egejskiot del na Makedonija)SOE Slu`ba za specijalnioperaciina Velika Britanija (SOE SpecialOperations Executive)

SOFA Dogovor za statusot na silitesp. spisanieSPbSankt-Peterburg, S.-PeterburgSPbSBD S.-Peterbur{ko slovenskoblagotvorno

dru{tvospec. specijalistSR Germanija Sojuzna RepublikaGermanijaSrb. Srbijasred. sredina

SRJ Sojuzna Republika JugoslavijaSRM Socijalisti~ka RepublikaMakedonijaSRNAO Srpska nacionalna omladina

(Srpska nacionalna mladina)SRPJ Socijalisti~ka(socijaldemokratska)

rabotni~ka partija na Jugoslavija-komunisti

SSZ sever-severozapadSSI sever-severoistokSSJ Sojuz nasindikatite na JugoslavijaSSNO Sojuzen sekretarijat za narodnaodbranaSSRNJ Socijalisti~ki sojuz na rabotniot

narod na Jugoslavija

SSRNM Socijalisti~ki sojuz na rabotniotnarod na MakedonijaSSSRSojuz na Sovetskite Socijalisti~ki

Republikist. e. (s. e.) stara erast. st. star stilSt. f.Stomatolo{ki fakultetSFRJ Socijalisti~ka Federativna Republika

JugoslavijaSHS Kraqevina Srba, Hrvata i Slovenaca

(Kralstvo na Srbite, Hrvatitei Slovencite)

t/~ / t/h toni na ~asTAM Telegrafna agencija na MakedonijaTANJUGTelegrafska agencija na Nova

JugoslavijaTBI terminalna bubre`na insuficiencijaTBCtuberkulozaTVN tehnika na visok naponTE termoelektranaTeh. fak.Tehni~ki fakultettehn. tehni~kiTehn.-met. fak.Tehnolo{ko-metalur{ki fakultetTEC termoelektrocentralaTM TrudovaMakedoni , mese~en organ

na MNS vo SADTMOK Taen makedonsko-odrinski kru`ok

(vo Rusija)

XXII

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

23/835

TMORO Tajna makedonsko-odrinskarevolucionerna organizacija

TNG te~en naften gasTO Teritorijalna odbranaTOMO Tajnamakedonska osloboditelna

organizacijatransf. transformatorts tesni socijalistiTStransformatorska stanicatur. turskiTF Tehni~ki fakultetTCtermocentrala

UDB Uprava za dr`avna bezbednostUIA Me|unarodna unija naarhitektiteUIC Me|unarodna unija na elezniciteUKIM Univerzitet Sv.Kiril i Metodij ,

Skopje

univ. univerzitet, univerzitetskiUNIKOMB Partija za na cionalnoobe di nu vawena Albancite

UNPREDEP United Nations Preventive Deployment [Force]UNPROFORUnited Nations Protection ForceUO Upraven odborURS Ujediweniradni~ki sindikat

(Obedinet rabotni~ki sindikat)URSS Ujediweni radni~ki savezsindikata

(Obedinet rabotni~ki sojuz nasindikatite)

USAOJ Ujediweni savez antifa{isti~keomladine Jugoslavije(Obedinet sojuzna antifa{isti~kata mladinana Jugoslavija)

UHF frekvencija na ultrakratki branoviUCMN Univerzitetski centarza medicinski

naukiUCMTN Univerzitetski centar

za matemati~ko-tehni~ki nauki

Fak. za mat. Fakultet za matematikaFarm. f. FarmacevtskifakultetFAS Fabrika za avtobusi SkopjeFVM Fakultet za veterinarnamedicinaFDU Fakultet za dramski umetnostifev. fevruarifenik.fenikiskiFECC Zdru`enie na evropskite karnevalski

gradoviFIDE Federation Internationale des Echecs

(Me|unarodna {ahovska federacija)FILA Fdration Internationaledes Luttes Associes

(Me|unarodna bora~ka federacija)

Filoz. fak. Filozofski fakultetFISOM Fiskulturen sojuz naMakedonijaFK fudbalski klubFMR fizikalna medicina irehabilitacijaFNRJ Federativna Narodna Republika

JugoslavijaFOD Fabrika za oprema i deloviFON Fakultet zaop{testveni naukiFTU Fakultet za turizam i ugostitelstvoFFFilozofski fakultetha hektariHAZU Hrvatska akademija znanosti iumjetnosti

(Hrvatska akademija na naukitei umetnostite)

HBI hroni~na bubre`na insuficiencijaHBC Hristijanska baptisti~kacrkvaHD hemodijalizaHE hidroelektrana

HEK hidroelektro kombinatHEMTEKS Hemisko-tekstilna industrijaSkopjeHEO higiensko -epidemiolo{ki odredHEC hidroelektrocentralaHE~higiensko -epidemiolo{ka ~etaHZ Higienski zavodHI HigienskiinstitutHMS hidromeliorativen sistemHOBB hroni~na opstruktivnabelodrobna

bolesthon. honorarenHrv. HrvatskaHS hidrosistemHChidrocentrala

CANU Crnogorska akademija nauka i umetnostiCVZU Centar za voenozdravstvena ustanova

na ARM (Armija na RM) (VB Skopje)CDA Centralen dr`aven arhiv,SofijaCK i CP Crven krst i Crvena polumese~inaCK CentralenkomitetCNS Crkovno-naroden soborCSO Centar za srednoobrazovanie

~ ~asot

^SSR ^ehoslova~ka Socijalisti~kaRepublika

[RA [panska republikanska armija[um. fak. [umarski fakultet

XXIII

MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

24/835

Ag srebroAh amper-~asoviAIESEE Association Internationale dEtudes du

Sud-Est European, ParisAs arsenAu zlato

BHWR Boiling heavy water reactor(reaktor za zagreana te{kavoda)

Bi bizmut

Cd kadmiumCIGR International Council on Large Electric

SystemsCIHA Internacionalen komitet za istorija

na umetnostiteCNC Computer numerical control

(kompjuterska numeri~ka kontrola)

Cu bakarDAAD Deutscher Akademischer Austausch Dienst

(DAAD Germanski servis za akademskarazmena)

DIN Deutsches Institut fr Normung(DIN Germanski institutzanormirawe)

DTM Digital Terrain Model(DTM Digitalenmodel na terenot)

EDF lectricit de France(Elektrostopanstvo na Francija)

EFMA/WHO Evropski forum na lekarskiteasocijacii pri SZO

ERA/EDTA European Renal Association/ EuropeanDialysis andTransplant Association

ERCP Endoskopska retrogradnaholangio-pankreatografija

ESAO European Society for Artificial OrgansEU-COST EuropeanCooperation in the Field

of Scientific and Tehnical Reserch(Evropska sorabotka napoletona naukite i tehni~kite istra`uvawa)

Fe `elezoFISP Fdration Internationale des Socits

de Philosophie(FISP Me|unarodnafederacija na filozofskitedru{tva)

Ga galiumGAME Globalna organizacija za medicinska

edukacijaGCI Getty Conservation Institute

(GCI Geti institut za konzervacija)Ge germaniumGWh/g. Gigavat~asovi godi{no

IAEA International Atomic Energy Agency(Me|unarodna agencija zaatomskaenergija)

IEEE Insitute of Electrical and Electronics EngineersIFACInternational Federation of Automatic Control

(IFAC Me|unarodna federacijaza avtomatsko upravuvawe)

IFTOMM International Federation for the Theoryof Machines andMechanisms(IFTOMM Me|unarodna federacijaza teorijata na ma{inite imehanizmite)

In indium

INALCO Institut National des Langues et CivilisationsOriental,Paris(Nacionalen institut za orientalni jazici i civilizacii,Pariz)

ISAO International Society for Artificial OrgansISNInternational Society of NephrologyISO International Organizationfor Standardization

(Me|unarodna organizacijaza standardizacija)

IVF in vitrofertilizacija

kV kilovoltikWh/g kilovat-~asovi godi{no

mk makedonski doseg na InternetMKS Metre-kilogram-secondsystem

(MKS metar-kilogram-sekunda sistem)Mo molibdenMVAmegavolt-amperiMW megavati

Ni nikel NIH Nacinalen institut za zdravje

vo Betedza (SAD) NUK Narodna in univerzitetna knji` nica(Narodna

i univerzitetska biblioteka), Qubqana

OSS Office of Strategic Services(Kancelarijaza specijalni slu`bina SAD)

p. page(stranica)Pb olovoPd paladium

PHWR pressurised heavy water reactor(reaktor za te{ka voda podpritisok)Pt platina

Sb antimonSe selenSEEFMA Forum na nacionalni lekarski

asocijacii od Jugoisto~na Evropa

Tl talium

UIAS Internacionalen komitetza slovenska arhelogija

UNDRO United Nations Disaster Relief Organization(UNDROOrganizacija na ONza pomo{ pri katastrofi)UNESCO United NationsEducational, Scientificand Cultural Organization(UNESKOOrganizacija na ON za obrazovanie,nauka i kultura)

UNIDO United Nations Industrial DevelopmentOrganization(UNIDOOrganizacijaza industriski razvoj na ON)

Vol. volume(tom)

WAA World Apheresis AssociationWIZO Womans International ZionistOrganization

(Svetska organizacijana cionisti~kite `eni)

WMA Svetska lekarska asocijacijaWVA World VeterinaryAssociation

Zn cink

XXIV

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

b) latini~ni

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

25/835

A

A, a prvata bukva vo azbukata,so brojna vrednost eden.Vokiri-licata od gr~. alfa < vertikalnosvrten alep od feni~.azbuka sozna~ewe bikovska glava, sim-bol na egip. bog Apis ,personifi-ciran vo sv. Bik od Memfis. Voglagolicata ima forma nakrst ,so koj zapo~nuva sekoja rabota nahristijaninot (v. glagolica,pis- mo). P. Hr. Il.

ABA `enska volnena potko{u-la, bez rakavi, sostaven del nama-riovskata `enska narodna nosija,izrabotena od samopredenovol-neno platno, nare~eno aba, pokoe i go dobila imeto. J.R.-P.ABA,Jisrael (XVIIv.) rabin voSkopje. Slu`el vo sinagogataBetJakov# (1617). Poteknuvalod semejstvo so golema rabinskatradicija.Vo istiot period sespomnuva kako rabin i negoviotsin [lomo benAharon Abajov.LIT.: Zeni Lebl, Plima i slom iz istorijeJevrejaVardarske Makedonije, Gornji Milanovac, 1990.

J. Nam.

ABAZI, Alajdin (Tetovo, 1. XI1942) elektroin`ener,univ.profesor, ~len na MANU. Os-novno u~ili{te i gimnazija zavr-{ilvo rodniot grad, a potoa dip-lomiral na Elektrotehni~kiotfakultetvo Zagreb (1965). Prvinbil pripravnik vo fabrikataJugohrom voTetovo (1965) i in-`ener za razvoj vo Elektrosto-panstvo naMakedonija (19661969). Bil izbran za asistent naTehni~kiot fakultetvo Pri-{tina. Magistriral so trudotNovi izolacioni materijali injihova

uloga u elektrotehnici(1973) i dok-toriral na tema Storniranje ineu-traliziranje elektrostati~nog naboja utankim izolacionimfilmovima(1977) na Elektrotehni~kiot fa-kultet vo Zagreb. Prvin biliz-bran za docent (1973), potoa zavonreden (1979) i redovenprofe-sor (1985) po predmetot elektro-magnetika na Tehni~kiot inaElektrotehni~kiot fakultet idekan na Tehni~kiot fakultetvoPri{tina (19791981). Bil vizi-ting-profesor na Akademijatananaukite vo NR Kina (1981), naUniverzitetot VestVirxinija(1981/1982), na Univerzitetot voTirana i na UniverzitetotIa i voRomanija. Bil pretsedatel na Od-borot za nau~noistra`uva~kara-bota vo Institutot Inkos naElektrostopanstvoto naKosovo,potpretsedatel na Odborot za na-u~noistra`uva~ka rabotaYU-

USA i ~len na Odborot za razvojna Elektrostopanstvo naJugosla-vija. Po prestojot vo SAD (19921993) za realizacija naproektifinansirani od DOEUSA, sevratil vo RM. Prvin bil nazna-~enza direktor na Fondacijatana Univerzitetot na Jugoisto~naEvropa(2001), a potoa bil izbranza prv rektor na ovoj univerzitetvoTetovo i pretsedatel na Inte-runiverzitetskata konferencijana RM.Kako avtor i koavtor ob- javil nad 40 nau~ni i stru~ni tru-dovi vozemjata i vo stranstvo zanovite izolacioni materijaliielektrotehni~ki konstrukcii,razvojot i primenata na aplika-tivniteelektrostati~ni siste-mi, tenkite polimerni filmovi,

presmetuvaweto i mereweto naelektri~nite veli~ini i dr. Ko-avtore i na nekolku univerzitet-ski u~ebnici. Izbran e za ~len naMANU(2006).BIBL.: Merewe i snimawe stati~kogelektriciteta metodomprobe, Saveto-vawe o za{titi od stati~kog elektrici-

teta, III, Beograd, 1978; Dobivawe elek-triciteta elektronskimbombardova-wem,na istoto mesto; Analitical and Numeri-calCapacitance, Proceedings of IMECO VIII,Moskva, 1979;Upravljanaeliminacija elektro-

stati~kog naboja, Za{tita, br. 1, Sarajevo,1979; Nelinearniefekti kod sfere i rotacionog elipsoida u homogenom ielektrostati~kom pol-

ju, ETAN, Maribor,1979;Kontrolisanaeliminacija stati~kognaelektrisawa,SMEITJ-GES80, Dowi Milanovac, 1980.LIT.: Prof. d-rAlajdin Abazi, Bilten ,Petnaesetto izborno sobranie. Predlozinakandidati za izbor na redovni ~lenovina MANU podneseni od tri ~lenana Aka-demijata, od nastavno-nau~ni soveti na vi-sokoobrazovniustanovi, od soveti na na-u~ni ustanovi i od sobranija na nau~nii

umetni~ki zdru`enija,I

tom, prv del,Skopje, fevruari 2006, 223 244. S. Ml.ABAZI, Nexat(Abazi Nexhat) (s.Kolibari, Ki~evsko, 1948) pe-dagog i univ.profesor. Osnovnoi sredno u~ili{te zavr{il voKi~evo, u~itelska{kola voSkopje i Filozofski fakultet(Grupa za pedagogija) voPri{ti-na. Magistriral na tema Razvo- jot na albanskite u~ili{tavoMakedonija (1945 1958)# na Pri-{tinskiot univerzitet, adokto-riral na Univerzitetot vo Tira-na na temaRazvojot naobrazova-nieto, u~ili{tata i pedago{ko-to mislewe na Albancite voRe-publika Makedonija (1830 1912)#.Rabotel kako u~itel, nastavnikvogimnazija i kako sovetnik vo Pe-dago{kiot zavod vo Skopje. Segaeprofesor po pedagogija na Tetov-skiot dr`aven univerzitet. Po-krajnastavno-pedago{kata dejnost,objavil pove}e od 100 nau~ni tru-doviod oblasta na pedagogijata.

A. P.ABAZI, Refet (Tetovo, 17. I1964) akter i pedagog.Diplomi-ral na Fakultetot za dramskiumetnosti (1989). ^len naAlban-skata drama (1989-1999). Od 1999g. docent na FDU vo Skopje,kade{to ja vodi klasata akteri na al-banski jazik. Ulogi: Ekart (Ba-

1

AlajdinAbazi

Aba

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

26/835

al #); Edgar (Kral Lir #); MarkAlen (Koskite {to doa|aatdoc-na#); Osip (Platonov #); Kiri-lov (Demoni#); AhmetNuredin(Dervi{ot i smrtta #) i dr. R. St.ABAJOV, Aharon(XVI v.)ra-bin vo Skopje. Vo 70-tite godini

od XVI v. slu`el vo sinagogataBet Jakov#. Pridonesuvawetore{enija vo rabinskiot sudaktivno sorabotuval sopro~ue-niot solunski rabin [muel deMedina. Vo 1596 g., vo Solunjaobjavil knigata [emen ha-mor#.LIT.: Zeni Lebl, Plima i slom izistorije JevrejaVardarske Makedonije, Gornji Milanovac,1990;Evreski izvori za obestveno ikono- mi~eskoto razvitie naBalkanskite ze- mi prez XVI vek, I, Sofi, 1958. J. Nam.

ABAXIEV, \or|i (Dojran, 7. X1910 Skopje, 2.VIII1963)raska-`uva~, romansier, istoriograf,publicist i scenarist. Odpetta-ta godina na `ivotot emigrant voSofija. Sredno obrazovanieza-vr{uva vo Gorna Xumaja (Blagoe-vgrad). Studira na Pravniotfa-kultet vo Sofija, kade {to zemaaktivno u~estvo voorganizaciitena progresivnata makedonskaemigracija vo Bugarija.^len e naMakedonskiot literaturen kru-`ok (1938 1942) i naMakedonski-ot literaturen kru`ok NikolaVapcarov# (1946 1947).Negoviteprvi umetni~ki crtici, reporta-`i i raskazi se pomesteni vokni-gite Posledna sredba # i Trud ilu|e # (Sofija, 1936). Vo 1948go-dina se vra}a vo Makedonija, kade{to vo Skopje e eden odosnova~i-te, v.d. zamenik-direktor i edenod najaktivnitesorabotnici na

Institutot za nacionalna isto-rija. Literaturnata rabotavotatkovinata ja zapo~nuva so ras-kazot Dvajcata drugari#, {toeobjaven vo zbornikot Ilinden #(Skopje, 1948). Vo 1972 g. seobjave-ni negovite Izbrani dela #vo ~e-tiri toma. Vo site negovidela te-mite i fenomenite na istorijataimaat istaknato mesto i sopravose smeta za istoriski beletrist.DELA:Izgrev (raskazi,1950),Epopeja nano`ot (raskazi, 1951), Posledna sredba(raskazi,1953), Aramisko gnezdo (roman,1954), Pustina (roman,1961),Raskazi(1962),Balkanskite vojni i Makedonija(monografija,1972).LIT.: Miodrag Drugovac, Istorija na makedonskata kni`evnostXX vek(1990);Venko Andonovski,Strukturata na ma-kedonskiotrealisti~en roman (1997);Hristo Georgievski, Makedonskiot ro- man1952-2000(2002). V. M.-^.

ABAXIEVA-DIMITROVA,Sowa (Sofija, 20. V 1941) isto-ri~arka naumetnosta, zna~ajna zaistra`uvaweto i afirmacijatana makedonskatalikovna umet-nost i na me|unaroden plan. Dip-lomirala naFilozofskiot fa-kultet vo Skopje (1965). Bila kus-tos i direktor naMuzejot na sov-remenata umetnost, Skopje. Avtore na 15 monografii,na pove}e od300 izlo`bi (Antologija na make-donskata likovnaumetnost 1984 1994, Bienale vo Venecija, Zra~e-wa) i na knigi(Dlaboko di{ewe,2002; Ideja-teka, 2003; Kontinui-tet, 2004). Taa eosnova~ i urednikna sp.Golemoto staklo#. Objavuvakritiki i teoriskinapisi {to seodlikuvaat so su{tinski odredni-ci za sovremenatalikovna umet-nost, so akcent vrz zna~enskite iaksiolo{kite funkciina umet-ni~kite pojavi. M. B.-P.ABAXISTVO (tur. abacilik , odar.)zanaet za proizvodstvo naaba, debela volnena tkaenina odkoja seizrabotuvala glavno ma-{ka obleka. Vo Makedonija biloosobenorazvieno kon krajot naXVIIIi vo po~etokot na XIXv., ka-

ko edna od najzna~ajnite dejnostina makedonskotozanaet~istvo.Negoviot razvitok bil tesno po-vrzan so razvitokot nasto~ars-

tvoto, a poseben zamav zelo po vo-veduvaweto na redovnataturskaarmija (1826), bidej}i voeniteuniformi bile izrabotuvaniodaba. Makedonskata aba bila izvo-zuvana i na pazarite vodrugitebalkanski zemji, a preku Cari-grad i vo Mala Azija (posebnovoAnadolija), pa i vo Afrika (Alek-sandrija) i Indija. Vo tretatai~etvrtata decenija na XIX v. sepojavile i prvitemanufakturnirabotilnici za aba. Me|utoa, voposlednite decenii navekot, sokonkurentskata pojava na {ajaci-te i suknata od zapadnitezemji izapostavuvaweto na narodnata zasmetka na evropskata modernaob-leka, zapo~nalo naglo opa|awe naabaxistvoto. Takvi zanaet~iive-}e nema. Abaxiskata tradicija ezadr`ana vo prezimiwata na ne-koisemejstva.LIT.: P. Ta{kov, Istori na na{etozanaet~istvo poOsvobo`denieto ni,Sofi 1922; St. Hinkov, Zanat~is-tvoto v Blgari,Sofi 1926. S. Ml.

ABDERMANOV, Kosta(s. Pate-le, Lerinsko, Egejskiot delnaMakedonija, 15. H 1927) akadem-ski vajar. Zavr{il Akademijazalikovni umetnosti vo Belgrad(1954). ^len e na DLUM. Izlagalnapove}e grupni i revijalni iz-lo`bi. Avtor e na nekolku bistinanarodni heroi i prvoborci ikoavtor na Spomenikot na padna-titeborci vo s. Bogomila. S. Ml.

ABDI, Faik (Skopje, 2.III1937) stopanstvenik i politi~kideec.Zavr{il sredno obrazovanie, apotoa rabotel kako sovetnikvosektorot za ekonomika i plan voFabrikata za hartija Komuna#voSkopje. Bil odbornik vo So-branieto na Skopje i pratenikvoSobranieto na SRM (1969 1974) ina RM (1990 1994). Pove}egodinibil pretsedatel na KUD Prali-pe# vo Skopje i na Partijatazacelosna emancipacija na Romitevo Makedonija (PCERM). S. Ml.ABDULAZIS (Istanbul, 9. II1830 Istanbul, 4. VI1876) trie-set i vtoriosmanliski sultan, kojvladeel i vo Makedonija (27.V1861

2

A ABAJOV MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

\or|iAbaxiev

SowaAbaxieva

FaikAbdi

RefetAbazi

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

27/835

1.VII1876). Gi prodol`il refor-mite vo Imperijata, zemalgolemizaemi i daval koncesii za izgradbana `elezni~ki linii. Vonegovovreme, do vostanijata vo evropski-te vladenija: vo Bosna iHercego-vina (1875), Aprilskoto vostanievo Bugarija (1876) iRazlove~kotovo Makedonija (1876), eskaliralaIsto~nata kriza, asultanot bilprinuden da abdicira.LIT.: E. Z. Karal, Osmanl` tarihi,VII. Cilt, Isla- hat ferman` devri (1861-1876) , Ankara, 1995;H.-J.Kornrumpf, Biographisches Lexikon zur Geschichte Sdosteuropas ,SdosteuropaischeArbeiten,75/Li ef. 1., Mnhen, 1972. J. Jan.

ABDUL MEXIDI (Istanbul, 23.IV 1823 Istanbul, 25. VI 1861)trieset i prvi osmanliski sul-tan, poznat kako Gazi#. Vladeeli voMakedonija (3.VII 1839 25.V 1861). Go izdal pro~ueniotdr-`avno-praven akt Hati{erif (3.XI 1839), nare~en u{te i\ulhan-ski hati{erif, so koj dr`avataim gi garantirala imotot islo-bodata na site podanici. So novi-ot hati{erif, t.n.Hatihumajun(18. II 1856), im bile zgolemenipravata na hristijanitevo Impe-rijata.LIT.: H. Ganem, Etudes dhistoireorientale lessultansottomans, t. II, Paris, 1902;H.-J. Kor-nrumpf , BiographischesLexikon zur GeschichteSdosteuropas, Sdosteuropaische Arbeiten,75/Lief . 1,Mnchen, 1972. J. Jan.

ABDUL HAMIDI (Istanbul, 20.III 1725 Istanbul, 17. IV 1789)dvaeset i sedmi osmanliski sul-tan {to vladeel i vo Makedonija(21.I1774 7. IV 1789). Pred i zavreme na negovoto vladeewe os-manliskatadr`ava bila vo vna-tre{na kriza, prodlabo~ena so

porazite vo vojnite so Rusija iAvstrija.LIT.: A. D. Alderson,Osmanl` hanedan`n`n

yap`s` , Istanbul, 1998. J. Jan.

ABDUL HAMID II (Istanbul,21.IX 1842 Istanbul, 10. II 1918)trieset i treti osmanliski sul-tan, {to vladeel (31. VIII 1876 27.IV 1909) i vo Makedonija. Napo~etokot od vladeeweto go iz-dalprviot osmanliski ustav (23.XII 1876), formiral dvodomenparlament ivovel reformi vopolza na hristijanskite podani-ci. Krizatakulminirala so voj-nata so Rusija, zavr{ila so pre-liminarniotSanstefanski (3. III1878) i so Berlinskiot dogovor(13. VII 1878).Vladeel apsoluti-sti~ki, go vovel t.n. re`im nazulumot#. Odsovremenicite bilnare~en Krvav sultan #. Od vlast

bil simnat vo 1909 g., vo vremetona Mladoturskatarevolucija.LIT.: A. N. Baykal, Gwnw Kurtarma Sana` II Abdwlhamidinyqneticilik s`rlar` , Istanbul,1999; H. W. Duda , BiographischesLexikon zurGeschichte Sdosteuropas, SdosteuropaischeArbeiten#,75Lief . 1.,Mnchen, 1972. J. Jan.

ABDULAH, Avni(Avni Abdullah)(Uro{evac, 1948) raska`uva~,eseist,preveduva~ (od turski).Diplomiral na Pedago{kataakademija voSkopje. Novinar voRedakcijata Birlik # pri NIPNova Makedonija# voSkopje,bil lektor, novinar i kratkovreme urednik na sp. Sesler#.Literaturnite trudovi mu se ob- javeni vo vesnikot Birlik #iTan#, vo detskite spisanija To-murxuk#, Sevin~#, Ku{#, Ses-ler #i^evren #. Avtor e na zbir-kite raskazi Patot kon vojnata #(1976),Maj~ino srce# (1977),Toj e najubav den# (1986) i No}so mese~ina#(1992). ^len e naDPM od 1988 g. A. AgoABDULI, Ramiz M. (RamizM.Abdyli) (s. Lojane, Kumanovsko, 1.II 1944) istori~ar, redovenpro-fesor na Dr`avniot univerzitetvo Tetovo. Osnovno u~ili{teza-vr{il vo rodnoto selo, U~itel-ska {kola vo Skopje i diplomi-ralna Filozofskiot fakultet(Grupa istorija) vo Skopje (1969).

Magistriral na tema Pre{evovo NOB 19411945# (1977), adok-toriral za Polo`bata na rabot-ni~kata klasa na Kosovo me|udvetesvetski vojni (1919-1941)#(1982) na Filozofskiot fakul-tet voPri{tina. Do doktorira-weto bil u~itel, nastavnik, pro-fesor inovinar vo Kumanovo ivo Skopje, a potoa nau~en i vi{nau~ensorabotnik vo Institu-tot za istorija na Kosovo vo Pri-{tina(19781991), vi{ nau~ensorabotnik i nau~en sovetnik

(1999) vo Oddelenieto za perio-dot me|u dvete svetski vojninaInstitutot za nacionalna isto-rija vo Skopje (1. II 19942006).Izvesno vreme be{e rektor naneregistriraniot albanskiuni-verzitet vo Mala Re~ica.BIBL.: Bajram Shabani , Flaka eVllazri-mit#, Shkup, 1976;Gjedja dhe pozita e klases puntore nKosov (1918-1941), Instituti i Hi-storis, Prishtin1988;Zef LushMarku ,Rilind- ja #, Prishtin, 1988; Albanskoto oslobodi-telnodvi`ewe 1908-1912, INI, Skopje,2003; Lvizja KombtareShgiptare19111912,Instituti i Historis, Prishtin, 2004.LIT.: 50godini Institut za nacional-na istorija 19481998, Skopje, 1998,130-131. S. Ml.

ABDURAMANI, Adem(psevdo-nim: Adem Gajtani) (Poduevo, Ko-sovo, SRJugoslavija, 21.VII 1935 Skopje, 19.III1982) poet, novi-nar ipreveduva~. V. Gajtani, Adem. S. Ml.

ABDURAMANOV, Dino Kqusev(Dine Dirman~ov)(s. Patele, Le-rinsko,vtora polovina na XIX v. s. Ptele, 2. VI 1902) komitana TMORO inaroden junak. Kako

3

AABDURAMANOVMANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

SultanotAbdulMexidI

SultanotAbdulHamidII

DinoAbduramanov

SultanotAbdulAzis

RamizAbduli

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

28/835

~len na TMORO od 1896 g., bil voilegalstvo, a od 1901 g. komitavo~etata na vojvodata Marko Le-rinski (G. I. Georgiev). Pripre-stoj vo svojot dom, bil opkolen odosmanliskata vojska iba{ibo-zuk. Vo bezizleznata polo`ba,prvin gi ubil svoite najbliski,apotoa samoubistveno so sabja sevturnal kon naso~enite pu{kiibajoneti. Opean e vo nekolku na-rodni pesni.LIT.: Makedonskivozro`denci i revolu-cioneri, Album, Skopje, 1950, 73;TrpkoBicevski, Makedonski narodni pesni odVodensko, Skopje, 1989,186; Marko Kitev-ski, Makedonski borbeni narodni pesni.Antologijapo povod 60 godini od AS-NOM, Skopje, 2004, 197-198 i 315. S.Ml.

ABDURAHMAN-ABDU[, Huse-in (Skopje, 2.II 1921 Skopje, 4.XI 2001)diplomec na prvata ge-

neracija na Dr`avnata teatarska{kola, dramski re`iser iakter,osnova~ i prv direktor na Teata-rot na narodnostite voSkopje.U~esnik vo NOB od 1941 g., borecvo Prviot partizanskiodred.Osuden na smrt, a Osloboduvawe-to go zateknuva vo }elijatanasmrtta. Pozna~ajni re`ii: Som-nitelno lice #; @enidba#; Ko-{tana#; So sila lekar #; @or`Danden#; Pokondirena tikva #;Ne se `enam zapari #. R. St.ABDURAHMAN-PA[A (vtorapolovina na XVIII v.Carigrad,1843) osmanliski feudalec odalbansko poteklo {to goupravu-val Tetovskiot pa{alak. Bil sinna Rexep-pa{a Tetovski iMilja-na od Gnilane. Zaedno so bra}ata,upravuval i so po{irokataob-last od Prizren do [tip. Za li~-na za{tita ja dogradiltvrdinatana ridot Bal-Tepe nad Tetovo(1843). Poradi u~estvoto voal-banskoto buntovni~ko dvi`ewe,bil povikan na odgovornostvoprestolninata i poguben zaednoso dvajcata bra}a.LIT.: G. Toskov,Tetovskite pa{i ,Sbornik na narodni umotvorenix, nau-ka i kni`nina#, XI, Sofix, 1894 ; Alek-sandar Matkovski, Otporot vo Makedo-nijavo vremeto na turskoto vladeewe,tom IV. Buni i vostanija, Misla #,Skopje,1983. S. Ml.

ABEDINOSKI, Mustafa (s. Za-gra~ani, Ohridsko, 1922) rabot-nik,prvoborec i politi~ki deec.Bil u~esnik vo NOB (od 1942).PoOsloboduvaweto bil sekre-tar, potoa pretsedatel na Op-{tinskiotnaroden odbor vo rod-noto selo, pretsedatel na Okoli-skatakontrolna komisija voOhrid i naroden pratenik vo So-branieto na NRM(1957). S. Ml.ABECEDAR(ABECEDAR) buk-var na makedonski jazik zamake-donskoto nacionalno malcinstvo

vo Grcija, podgotven od specijal-na komisija na gr~kata vlada(Pa-pazahariu, Sijakcis i Lazaru),pod me|unaroden pritisok ipo-krovitelstvo na Dru{tvoto nanarodite vo @eneva, otpe~atenvoAtina vo 1925 g. na prilepsko-bitolsko-lerinski naroden go-vor sospecijalno prisposobenalatini~na azbuka i so naglasenofonetskipravopis. Prv make-donski u~ebnik objaven od ednalegalna vlada.Poradi reakciiteod Sofija i od Belgrad, vedna{ ei povle~en odupotreba vo pred-videnite u~ili{ta vo Egejskiotdel na Makedonija.Fototipnoobjaven vo Skopje (1985) i preob- javen vo Solun (sopridru`nitekstovi na gr~ki, angliski imakedonski jazik) podnaslovAbecedar- Bukvar -Anagnwstiko #(2006).Azbukata vo Abecedar-otima 29bukvi, pri {to afrikatite y xsepi{uvaat kako diftonzi dz d `(dzid , d ` am), a ~ { ` se predavaatso hrvatsko-~e{kite ~, {, ` (~a {a ,

` ena), dodeka za temniot polu-glasnik ( ) pred slogovnoto r(r)e upotrebena romanskata grafe-ma (krpata). Makedonskitepala-tali } | q w se gradat so pomo{tana j ili (kukja /kti ,Gjorce, lljam ,sirenje). Akcentot e obele`en natretiot slog od krajot nazborotili na akcentskata celost, a ~le-not e troen ( -ot , -ov ,-on).LIT.: Abecedar/ Abecedar. Jubilejno izda-nie 1925 1985. Vtoroizdanie, Skopje,[1985]; Voislav D. Ku{evski, Za pojavatanaAbecedarot # , Istorija #, XIX, 2,Skopje, 1983; Bla`e Ristovski,Atinski-ot Abecedar makedonski bukvar objavenod gr~kata vlada ,MANU, 2006. Bl. R.

ABIS HAMIT, Bedri (Skopje,5.V 1905?) funkcioner na Is-lamskataverska zaednica naSRM. Diplomiral na Teolo{ki-ot fakultet Lijazher#vo Kairo.Pred Vtorata svetska vojna bilprofesor po arapski jazikvoSkopje i ~len na Ulek Mexlijata

za Makedonija, Kosovo, Sanxak iCrna Gora. Po Osloboduvawetobil~len i pretsedatel na UlekMexlijata za SRM (1945-1954), apotoapretsedatel na Stare{ins-tvoto na IVZ na SRM i pretseda-tel naVrhovniot sobor na IVZna SFRJ. S. Ml.ABJANI] , Dragan(Kumanovo, 7.V1953 Skopje, 15.III 1999) vi-deo i televiziski avtor. Gouna-preduva televiziskiot izraz voRepublika Makedonija ivnesuvainovacii vo televizuelniot ja-zik. Eden od prvite inajzna~ajnimakedonski videoavtori. Video-dela: Potoa #;Procesija#;Vev-~ani#; Ena#; ... i belo #. Koav-torstvo: Kokino#; NEP #;Sab-vej#; Ana#. K. Tr.-Abj.ABRAVANEL, Haim(Pirot, Sr-bija 25. XII1896 Izrael, 1986) spec. internist, Evrein. Med. fak.zavr{il vo1926 g. Specijalizi-ral interna medicina, a potoa ra-botelprivatno, kako internistvo Skopje. Vo 1945 g. bil upatenna rabotavo Internoto oddele-nie na Bitolskata bolnica, sokoe rakovodel(kako na~alnik iprimarius) do penzioniraweto(1964), koga emigriralvo Izrael.

P. B.

ABRA[EVI] (ABRA[) , Kosta(Ohrid, 20. V / 11.VI 1879 [a-bac, 20.I1898) prv proleterski

4

A ABDURAHMAN-ABDU[ MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

Abecedar# - makedonski bukvar otpe~aten vo Atina (1925) i novotoizdanie vo Solun (2007)

KostaAbra{evi}

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

29/835

poet#vo Srbija, borec za rabotno-to ~ove{tvo #. Zavr{uvaIIIoddele-nie gr~ko u~ili{te vo Ohrid, a poodeweto na semejstvotona pe~albavo [abac, Srbija (1888) go prodol-`uva obrazovanieto vosrpskotou~ili{te. Poradi te{ko zabolu-vawe, voV klas go napu{tau~ili-{teto. Go moli Ministerstvoto zanadvore{ni raboti (1896) dase za-pi{e kako stipendist vo U~itel-skata {kola za da $ bidampi{u-va polezen na tatkovinata, a po-

sebno na moeto rodno mesto#. Mol-bata mu e odbiena. Pousvojuvawetona socijalisti~kite idei (1894),usileno pi{uvaegzaltirani sti-hovi i objavuva svoi i prevedenipesni (odgermanski) vo vesniciteSocijal-Demokrat # (1895) iVra~#(1896).Posmrtno mu e obja-vena edinstvenata stihozbirkaPesme#(1903).Pesnite Sviri ve-tre, Crvena, Put u zavi~aj i dr.stanuvaatpopularni vo borbata zarabotni~ki prava i slobodi. Pa-tron nakulturno-umetni~ki dru{-tva vo Makedonija.LIT. : Jovan Skerli, Opesmama Koste Abra{evia , SKG, 4, Beograd, 1903 ; In`.Moma Popovi,Kosta Abra{evi we-gov `ivot, rad i ideje , Beograd, 1940; D-rStojanRisteski, Kosta Abra{. Prole-terski poet od Ohrid. Prilogodbranapoezija, Ohrid, 1981. Bl. R.

ABRA[EVI] #, MA[KI HOR,BITOLA (1933 1940) osnovanvo Bitola(1933) od Zdru`eniterabotni~ki sindikati na Kral-stvotoJugoslavija. Negovata celbila zdru`uvawe na rabotni~ka-ta klasa zaborba protiv toga{-niot kapitalisti~ki re`im. Prvdirigent na ovojhor bila Kalip-so Nal~a, diplomiran pijanist naMuzi~kata akademijavo Atina.Vo po~etokot horot broel 30 pe- ja~i, no potoa (1936-1940)brojot

na horistite se zgolemil do 120,koga negov dirigent stanalVelkoPetrovski-Paskali. Repertoa-rot mu bil sostaven od toga{po-pularnite masovni i revolucio-nerni pesni ( Marseleza #, In-

ternacionala #, Budi se istok izapad#, Bile}anka #i dr.).

J. T.

ABRA[EVI] #, RABOTNI^-KA KULTURNO-UMETNI^KAGRUPA, KUMANOVO (19271940) prvoto osnova~ko sobra-nie go odr`uva na 15. I 1928 g.,iakoidejata za nejzino formira-we vo Kumanovo poteknuva od1927 godina.Spored dokumenta-cijata, vo po~etkot postoele sa-mo dve sekcii:Me{an hor i Malorkestar. Politi~kata klima voKumanovo ~esto gopopre~uvalakontinuitetot vo rabotata naAbra{evi} #. Za najzna~aenperi-od se smeta vremeto koga diri-gent na horot stanalprvoborecotPan~e Pe{ev (1935-1936). Vo Mo-nopolot vo Kumanovo, poinicija-tiva na P. Pe{ev, bile sobranimaterijalni sredstva odrabotni-cite za kupuvawe na muzikite in-strumenti za Monopolskiotor-kestar. Osven na izletite za Pr-vi maj, horot prireduvalkoncer-ti vo gradot so bogat repertoarod ednoglasni i dvoglasnirevo-lucionerni i masovni pesni. J. T.

5

AABRA[EVI]#MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

Abra{evi}#, ma{ki hor (Bitola, 1933), so dirigentot KalipsoNal~a

Abra{evi}#, rabotni~ka kulturno-umetni~ka grupa - Kumanovo

7/22/2019 Encyclopedia Macedonica , book 1

30/835

ABRA[EVI] #, RABOTNI^-KA KULTURNO-UMETNI^KAGRUPA, PRILEP (19341939) osnovana vo 1934 g. od mladinci,pripadnici na SKOJ. Imalone-kolku sekcii: Me{an hor, Orke-star od usni harmoniki, DramskaiRecitatorska sekcija i Duva~kiorkestar. Rakovoditel na Hor-skatasekcija i na orkestrite bilAsparuh Korubinovski (1910-1972); soDramskata sekcija rako-vodel Kiro Yale, so Recitator-skata TrajkoBo{kovski-Tarcan,a Literaturnata dru`ina ja vo-del Mile Korubin.Sepak, osnov-nata zada~a na grupata bila par-tiskata rabota so kojaisto takarakovodel Mile Korubin. Reper-toarot na sekciite naj~estose so-stoel od makedonski narodni pes-ni, kako i od pesni sorevolucio-nerna sodr`ina. J. T.ABRA[EVI] #, SOJUZNAKULTURNO-UMETNI^KIDRU[TVA prvata samostojnaRabotni~ka umetni~kagrupaAb-ra{evi} # bila osnovana vo Bel-grad (30.X1905) vo ramkitena Ra-botni~kiot sojuz i Socijaldemo-kratskata partija. Podocnabileformirani istoimeni KUD i vopove}e drugi gradovi. VoMakedo-nija prvite vakvi KUD bile for-mirani vo Skopje (1919) iKuma-novo. Vo Kralstvoto Jugoslavijaimalo vkupno 42 dru{tva (voBos-

na i Hercegovina, Makedonija,Srbija i Crna Gora). Poradiras-cepot na rabotni~koto dvi`ewena Komunisti~ka i Socijali-sti~kapartija, so vreme se pode-lile na dve grupi (1923-1929). Ed-nitebile pod vlijanie na Neza-visnata rabotni~ka partija i Ne-zavisnitesindikati, predvodeniod KPJ, a drugite (t.n. centruma-{i) bile podkontrola na Socija-listi~kata partija i bile favo-rizirani odvlasta. Po {estoja-nuarskiot prevrat (1929) bila za-branetarabotata na Nezavisnitesindikati i nezavisnite KUDAbra{evi} #. Bileobnoveni du-ri vo 1937 g. vo ramkite na URS-ovite sindikati. Vodekemvri1940 g. pak bila zabraneta dejno-sta na ovie sindikati, aso toa ina KUDAbra{evi} #, a nivniotimot bil predaden nare`imskatasindikalna organizacija JUGO-RAS i na re`imskotoKUDAbra{evi} #, koe vo Srbija pro-dol`ilo i vo vremeto naVtoratasvetska vojna. Vo 1944 g. pak bilaobnovena rabotata naKUDAbra{evi} #vo sostav na Mesni-ot sindikalen sovet na Belgrad.Do1950 g. vo Jugoslavija rabotelevkupno 20 KUDAbra{evi} #, avo 1970g. imalo edno dru{tvo voBosna i Hercegovina, 19 vo Srbi-

ja (od koi edno vo Vojvodina) idve vo Makedonija. S.Ml.ABULAFIJA, Jakov (XVII v.) rabin vo Skopje. Slu`el vo skop-skatasinagoga Bet Jakov#(1680)vo isto vreme so rabinot JichakJihja.Poseduvale del od spisitena {abtaistot prorokot Natanod Gaza, kojpri svoeto propatuva-we niz Makedonija odnenade`umrel vo Skopje,kade {to bil po-greban.LIT.: Zeni Lebl, Plima i slom iz istorijeJevrejaVardarske Makedonije, Gornji Milanovac, 1990.

J. Nam.

AVARSKI KAGANAT (VIIXv.) dr`ava vo Panonija, osnova-na odAvarite (nomadski plemi-wa od tursko-mongolsko potek-lo). Konsredinata na VI v. se na-selile vo Panonija i formiralegolem sojuzod plemiwa (Sloveni,Huni i dr.) na ~elo so kagan. OdPanonijaAvarite prezemalepqa~ka{ki napadi vrz Vizantija.Zaedno so Sloveniteu~